Nazwa polska: Sucha zgnilizna bulw

Nazwa angielska: Dry rot

Kod EPPO: FUSASP

Sprawcy choroby:

Grzyby z rodzaju Fusarium:

  • Fusarium sulphureum
  • Fusarium coeruleum
  • Fusarium sambucinum
  • Fusarium avenaceum

Galeria

Sucha zgnilizna. Tworzenie się charakterystycznych poduszeczek grzybni
(fot. S. Wróbel)
Sucha zgnilizna. Charakterystyczna barwa miąższu zniszczonego przez sprawcę choroby
(fot. J. Osowski)
Sucha zgnilizna. Obraz choroby, na przekroju bulwy charakterystyczne komory
(fot. J. Osowski)

Charakterystyka i opis choroby

Do pierwszych infekcji bulw może dojść już pod koniec lata, ale najczęściej do infekcji dochodzi jesienią podczas zbioru i w okresie przechowywania. Do infekcji bulw dochodzi najczęściej poprzez wszelkiego rodzaju uszkodzenia skórki (rany, otarcia). Jednak pierwsze objawy na bulwach możemy zaobserwować najwcześniej po 3-4 tygodniach przechowywania. Są to ciemnobrunatnej barwy plamy, które powiększają się w miarę rozwoju choroby. Miąższ w miejscu infekcji mięknie i zapada się. Skórka marszczy się, a na jej powierzchni tworzą się koncentryczne pierścienie oraz pojawiają wykwity (poduszeczki) grzybni . W zależności od tego, jaki gatunek Fusarium jest sprawcą choroby, przyjmują barwę od białej, poprzez kremową, do różowej. Na przekroju bulwy miąższ jest barwy jasnej do beżowej . Innym często występującym objawem choroby jest tworzenie się w miąższu różnego kształtu i wielkości jam. Na ścianach komór powstaje nalot watowatej grzybni o różnym zabarwieniu. Jeżeli proces gnilny opanuje całą bulwę, to wysycha ona, marszczy się i ulega mumifikacji. Zniszczone bulwy są bardzo lekkie i swoim wyglądem mogą przypominać wysuszoną śliwkę.

Objawy suchej zgnilizny czasem przypominają objawy gangreny (fomozy), która także rozwija się na bulwach. W odróżnieniu od suchej zgnilizny plamy na zewnątrz bulwy przypominają wyglądem odcisk kciuka (fot. 5) i na jej powierzchni nie tworzą się poduszeczki grzybni. Także obraz wewnętrzny (na przekroju bulwy) różni się od objawów wywołanych przez grzyby z rodzaju Fusarium. Barwa miąższu przy gangrenie w odróżnieniu od suchej zgnilizny jest łososioworóżowa, przechodząca w pomarańczową, a w końcu w purpurowoszarą. Ponadto brzegi plamy suchej zgnilizny są rozmyte, podczas gdy gangreny są bardzo wyraźnie zakończone.

Wzrost podatności bulw na suchą zgniliznę następuje w miarę wydłużania się okresu przechowywania, maksimum osiągając wczesną wiosną w okresie sadzenia. Poziom strat powodowanych rozwojem suchej zgnilizny może wzrosnąć na skutek wtórnego zasiedlania miejsc zainfekowanych przez grzyby z rodzaju Fusarium przez inne patogeny, np. Phytophthora infestans – sprawcę zarazy ziemniaka – oraz bakterie z rodzaju Pectobacterium wywołujące mokrą zgniliznę (fot. 7). Wtórne zainfekowanie przez inne patogeny przyspiesza proces gnicia bulw i kilkakrotnie zwiększa straty.

Rozwojowi choroby sprzyjają następujące czynniki:

  • wysoka temperatura w miejscu przechowywania (optymalna dla rozwoju suchej zgnilizny w zależności od gatunku sprawcy wynosi od 15 do 20°C),
  • podwyższona koncentracja CO2 i wilgotność względna powietrza powyżej 70%,
  • zbiór ziemniaków, szczególnie niedojrzałych, w warunkach wilgotnej i chłodnej pogody,uszkodzenia mechaniczne i porażenie bulw przez inne choroby,
  • uprawa ziemniaków w monokulturze,sadzenie wiosną w nieogrzaną i wilgotną glebę.

Choroba występuje powszechnie we wszystkich rejonach uprawy ziemniaków, a szczególnie przy intensywnej ich uprawie. W cyklu rozwoju ziemniaka są dwa główne momenty: kiedy grzyby z rodzaju Fusarium infekują bulwy wiosną i jesienią. Jesienią choroba niszczy bulwy, wiosną na bulwach silnie porażonych nie rozwijają się kiełki, doprowadzając do obniżenia obsady roślin na polu (nawet do 25%) lub opóźnienia wschodów i osłabienia rozwijających się roślin.

Zapobieganie

  1. Używanie zdrowych, kwalifikowanych sadzeniaków. Na glebach szczególnie zakamienionych uprawa odmian odpornych.
  2. Uprawa na tym samym polu po 4-5-letniej przerwie. Zarodniki grzybów z rodzaju Fusarium mogą przetrwać w glebie i na resztkach pożniwnych przez 5-7 lat, nie tracąc swojej patogeniczności.
  3. Zbiór ziemniaków w pełnej dojrzałości technologicznej (skórka bulwy nie schodzi pod naciskiem kciuka) przeprowadzony w odpowiednich warunkach pogodowych (sucho i temperatura powyżej 8-10°C).
  4. Ograniczenie wszelkiego rodzaju uszkodzeń mechanicznych. Do najważniejszych przyczyn powstawania uszkodzeń mechanicznych zaliczamy: zachwaszczenie i zakamienienie gleb, zły stan techniczny kombajnów i kopaczek, zbyt płytka lub za głęboka praca maszyn zbierających, nadmierna wysokość przy rozładunku bulw z kombajnu na przyczepy i spadania bulw przy załadunku do przechowalni.
  5. Odpowiednie przygotowanie bulw do przechowywania i przechowywanie ich we właściwej temperaturze i wilgotności. Istotnym elementem przygotowania bulw do długotrwałego przechowywania jest ich przesuszenie (kondycjonowanie) w warunkach około 18-20°C przez 1-2 tygodnie. Uszkodzony naskórek odbudowuje się w temperaturze około 21°C w ciągu 3-4 dni w warunkach odpowiedniej wilgotności i napowietrzania, w temperaturach niższych proces ten trwa o wiele dłużej. W temperaturze 15°C, bliskiej optimum dla rozwoju infekcji, proces odbudowy naskórka trwa w przybliżeniu 8 dni, w temperaturach niższych nie jest efektywny. Po tym czasie, który sprzyja korkowaceniu skórki i gojeniu skaleczeń, sortowanie i usunięcie bulw silnie skaleczonych lub takich, na których pojawiły się objawy chorób.
  6. Szczególnie cenne materiały nasienne ziemniaka powinno się zaprawić przed ich przechowywaniem. Zabieg należy wykonać imazalilem do tygodnia po zbiorze za pomocą aparatury ULV lub aparatu Mantis. Ziemniaki zaprawione imazalilem NIE MOGĄ BYĆ PRZEZNACZONE DO SPOŻYCIA.

Opracował: dr inż. Jerzy Osowski