Jadalne odmiany

Jadalne odmiany ziemniaka w walce z otyłością

mgr inż. Irena Stypa

IHAR – PIB, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie

e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Konsument może wpłynąć na poprawę jakości kulinarnej ziemniaków również poprzez znajomość odmian, nie wszystkich, ale przynajmniej tych z krajowego rejestru. Powinien mieć również prawo wyboru odmiany, a przez jego egzekwowanie decydować ostatecznie o tym, jakie odmiany powinny być uprawiane. W polskim rejestrze znajduje się 71 jadalnych odmian ziemniaka, 40 polskich i 31 zagranicznych (www.coboru.pl). Najwięcej jest odmian średnio wczesnych (110-124 dni wegetacji) – 26, następnie w kolejności wczesnych (96-109 dni) – 22, bardzo wczesnych (do 95 dni) – 13, średnio późnych (125-139 dni) – 9 i 1 późna (powyżej 140dni). W rejestrze krajowym są również odmiany przeznaczone do przetwórstwa (17) oraz odmiany skrobiowe (26), ale przedmiotem tego artykułu są odmiany jadalne.

Wartość odżywcza

To, że ziemniaki zjadane codziennie, nawet w niewielkich ilościach stanowią prawdziwe bogactwo minerałów i witamin wiemy od dawna. Zawierają potas, który zwiększa zdolność nerek do wydalania zarówno sodu, jak i wody, co w efekcie skutkuje obniżeniem ciśnienia krwi. Tę prawidłowość potwierdziło wiele badań naukowych, m.in. prowadzonych przez naukowców z uniwersytetu w Scranton w USA. Osobom z nadwagą lub otyłością i nadciśnieniem tętniczym dwa razy dziennie podawano 6-8 pieczonych czerwonych ziemniaków. Po miesiącu okazało się, że badani nie tylko nie przytyli, ale ciśnienie rozkurczowe spadło średnio o 4,3%, a skurczowe o 3,5%. Eksperci uważają, że takie samo działanie mają popularne u nas ziemniaki białe. Jest jeden warunek, muszą być podawane bez tłuszczu i nadmiaru soli, bez sosów i innych tuczących dodatków. Naukowcy z brytyjskiego Instytutu Badań Żywności w Norwich odkryli ostatnio, że ziemniaki zawierają też inne związki obniżające ciśnienie krwi - kukoaminy. Dzienne spożycie 200g ziemniaków (dwie średnie bulwy) pokrywa dzienne zapotrzebowanie organizmu na potas w 30%, na molibden w 80%, na chrom w 50%, następnie na jod, fluor, selen, magnez, żelazo, miedź, fosfor do 20%. Mimo iż zawartość witaminy C jest niewielka, jednak codzienne ich spożywanie może zaspokoić zapotrzebowanie organizmu aż w 2/3. W Polsce zawartość witaminy C w bulwie ziemniaka jest ważnym czynnikiem selekcyjnym w hodowli nowych odmian jadalnych. Jednak spadające spożycie ziemniaków jakby zaprzeczało tym tezom i potwierdzało odwrotną korelację wzrostu w społeczeństwie ludzi otyłych. Złą sławę ziemniaki zawdzięczają dodatkom, z jakimi je najczęściej podajemy – za dużym dawkom tłuszczu, za ciężkim sosom czy panierowanym kotletom. Tymczasem same niemal nie zawierają tłuszczu (około 0,1%), są niskokaloryczne (od 50-80 kcal w 100 gramach w zależności od zawartości skrobi). Jednym z cennych składników ziemniaków jest skrobia - węglowodan złożony, który w organizmie rozkłada się na glukozę, potrzebną do dobrego funkcjonowania wszystkich komórek. Dzięki glukozie mamy dużą dawkę energii i przez długi czas czujemy się nasyceni. W odmianach jadalnych ziemniaka zawartość jej jest znacznie niższa niż ziemniakach przeznaczonych do produkcji skrobi. Najnowsze badania opublikowane w piśmie "Molecular Nutrition & Food Research" (www.naukawpolsce.pap.pl), donoszą, że ziemniak stanowi doskonałą broń w walce z otyłością. Ekstrakt z ziemniaka zawierający wysoką koncentrację polifenoli, związków o działaniu przeciwutleniającym, pomaga ograniczyć przyrost wagi i zmniejsza ryzyko cukrzycy typu 2 - wykazały badania prowadzone na myszach przez naukowców z Uniwersytetu McGill w Kanadzie. Podczas swojego eksperymentu przez 10 tygodni karmili myszy pożywieniem bogatym w tłuszcze i węglowodany, które powodowało tycie. Gryzonie szybko przytyły 16 gramów. W przypadku myszy, które konsumowały to samo pożywienie, ale z dodatkiem ekstraktu z ziemniaków, wzrost wagi wynosił jedynie 7 gramów- stwierdził Stan Kubow główny autor badań. Naukowcy planują kontynuację badań, by sprawdzić skuteczność ekstraktu w walce z otyłością u ludzi oraz ustalić, jaka dawka powodowałaby rezultaty podobne do tych, które zaobserwowano u myszy (PAP). Również nasi naukowcy (Zarzecka i in. 2013), już wcześniej stwierdzili, że ziemniaki zawierają oprócz polifenoli również inne związki o korzystnym działaniu na zdrowie, jak flawonoidy i karotenoidy, największe znaczenie mają jednak polifenole, ale też jest ich najwięcej. Ziemniak w niewielkim stopniu kumuluje metale ciężkie czy pozostałości środków ochrony roślin w glebie, a nawet, dzięki zawartości antyoksydantów, może nas zabezpieczyć przed negatywnymi skutkami wchłaniania, nieomal wszechobecnych w pożywieniu, metali ciężkich (Leszczynski 2012). Również dla osób z problemami żołądkowymi, lekkostrawne ziemniaki pomagają zlikwidować zaparcia i przywrócić zasadotwórczy odczyn żołądka likwidując zgagę. Wartość odżywczą i jakość biologiczną substancji wchodzących w skład bulwy ziemniaka przedstawia rysunek 1

Walory Ziemniaka

Rys. 1 Skład chemiczny ziemniaka (źródło: na podstawie Leszczyński W, 1995, USDA

Jakość kulinarna

Z najważniejszych cech określających wartość konsumpcyjną to niewątpliwie dobry smak i walory kulinarne. Na wrażenia podczas konsumpcji ziemniaka składa się smak właściwy bez obcego posmaku czy zapachu oraz cechy tekstury ziemniaków świeżych, spożywanych po ugotowaniu czyli typ kulinarno-użytkowy, w dużej mierze zależny od zawartości suchej masy. Występuje silna korelacja pomiędzy rozgotowywaniem się i mączystością a zawartością skrobi. Odmiany o niskiej zawartości obu składników, uniwersalne do zup, sałatek, zapiekanek w plastrach należą do typu kulinarnego A i AB (miąższ o zwięzłej konsystencji, delikatnej strukturze, nie rozgotowuje się). Większość odmian w krajowym rejestrze posiada typ wszechstronnie użytkowy – B (o dość zwięzłej konsystencji, lekko mączysty, lekko wilgotny o małej skłonności do rozgotowywania). Odmiany te przydatne do bezpośredniego spożycia w drugim daniu, gotowane w wodzie lub na parze, pieczone w skórce w całości lub na pół z innymi warzywami. Do typu kulinarnego C (mączysty, sypki) zaliczane są odmiany o podwyższonej zawartości skrobi oraz wyczuwalnej, nieco szorstkiej strukturze jej ziaren. Ponieważ w rejestrze są odmiany o pośrednim typie określonym jako B-BC i BC o niższej zawartość skrobi niż typ C, możemy je zastosować do sporządzania naturalnego puree, placków, klusek, pyz. Ograniczone zastosowanie do bezpośredniego spożycia mają odmiany o typie kulinarnym D (rozgotowującym się), i takie odmiany wśród jadalnych też nie występują. Szczegółową charakterystykę wszystkich typów przedstawiono w tabeli 1. Do cech jakości kulinarnej należy również ciemnienie miąższu surowego bulw a także gotowanego. Ciemnienie bulw surowych – enzymatyczne w większym stopniu zależy od warunków uprawy, zbioru i przechowywania. Wysokie temperatury i duże ilości opadów w okresie wegetacji powodują wzrost ciemnienia. Ciemnienie bulw gotowanych spowodowane jest reakcją chemiczną pomiędzy żelazem a dwufenylem, decydujące znaczenie ma tu stosunek kwasu chlorogenowego do kwasu cytrynowego, bowiem mogą one wiązać się z żelazem i ograniczać ciemnienie. Istnieje również korelacja między ciemnieniem po ugotowaniu a zawartością azotu i potasu. Bulwy uzyskane z uprawy w warunkach nadmiaru nawożenia azotem jak i niedoboru potasu wykazują wzrost ciemnienia miąższu zarówno surowego i po ugotowaniu. Cechę tę można ograniczyć przechowując ziemniaki w odpowiedniej temperaturze i wilgotności względnej powietrza (Nowacki 2014). Barwa miąższu jest cechą w małym stopniu zależną od środowiska, a pomiędzy jej intensywnością (od białej do ciemno żółtej ) istnieje dodatnia korelacja z zawartością karotenoidów i ksantofili – związków działaniu antyoksydacyjnym, wysoce pożądanych w diecie człowieka. Odmiany o białym miąższu zawierają ich od 50-100 do 100-350 µg⋅100 g-1 świeżej masy bulw w przypadku barwy żółtej.

Charakterystyka typów kulinarno-użytkowych ziemniaka

Typ kulinarny

Rozgotowywanie

Konsystencja

Mączystość

Wilgotność

Struktura ziaren skrobi

A - sałatkowy

powierzchnia niezmieniona

zwięzła

nie mączyste

wilgotne

delikatna

B – wszechstronnie użytkowy

powierzchnia lekko spękana

dość zwięzła

lekko mączyste

lekko wilgotne

dość delikatna

C - mączysty

powierzchnia średnio spękana

dość miękka

mączyste

nieco suche

nieco szorstkie

D- bardzo mączysty

powierzchnia rozgotowana

miękka

bardzo mączyste

suche

szorstka

Jakość estetyczna – zewnętrzny wygląd bulw

Do cech zewnętrznych bulw należy ich wielkość, typ kształtu i regularność jego zarysu, głębokość oczek, barwa i wygląd skórki, skłonność do zazielenienia, odporność na uszkodzenia mechaniczne. Te cechy podobnie jak i wewnętrzne, warunkowane są wieloma genami i w różnym stopniu, uzależnione od przebiegu warunków glebowo-klimatycznych w okresie wegetacji: rodzaju gleby, poziomu nawożenia, ilości opadów i temperatury powietrza. Wielkość bulw jest cechą odmianową, ale ponieważ w większym stopniu bardzo duże bulwy, podatniejsze są na wady miąższu (puste środki) i na uszkodzenia mechaniczne, pożądane są bulwy średnio-duże, o średnicy 10 cm i ciężarze 150-200 gram. Typ kształtu bulw zależy od stosunku długości do największej szerokości bulwy, określanego jako współczynnik wydłużenia. Odpowiednio do wielkości tego współczynnika wyróżniamy następujące typy kształtu bulw: skrócony (sk), okrągły (o), okrągło-owalny (oow), owalny (ow), owalno-podłużny (owp), podłużny (p), nerkowaty (n). Bulwy o kształcie okrągłym i okrągło-owalnym mniej się uszkadzają podczas zbioru i przerobu. Regularny typ kształtu bulw jest cechą pożądaną, wpływa na mniejsze straty podczas obierania i ważną przy konfekcjonowaniu ziemniaków. Regularność zarysu kształtu bulw mierzy się kształtnością obwodu przekrojów wykonanych w różnych płaszczyznach wzdłuż bulwy oraz od głębokości wcięcia stolonowego i wierzchołkowego. W przypadku idealnej regularności zarysu kształtu obwód przekroju bulwy ma kształt koła lub elipsy o różnym stopniu spłaszczenia. Głębokość oczek jest cechą odmianową w mniejszym stopniu zależną od środowiska uprawy, pożądane są odmiany jadalne o płytkich oczkach. Ocenę wyglądu skórki zalicza się do cech handlowych, mających wpływ na subiektywną ocenę odmiany. Kupujący chętniej wybiera odmiany o gładkiej, cienkiej, a nawet lśniącej skórce, należy jednak pamiętać, że te odmiany bardziej wrażliwe są na zazielenienia podczas ekspozycji na światło w marketach. Barwa skórki jest stałą cechą genetyczną. Większość odmian w polskim rejestrze ma żółtą barwę skórki, czerwoną skórką charakteryzują się odmiany: Bellarosa, Cecile, Oberon, Rosalind, Roko a różową Irga.

Jadalne ziemniaki

ODMIANY ZIEMNIAKÓW

Charakterystyka tabelaryczna odmian jadalnych (Krajowy Rejestr 2015)

Nazwa odmiany

Rok

rejestracji

Dostawca (producent)

materiałów

elitarnych

Plon handlowy

według dośw. IHAR i COBORU

2007-2014 dt/ha

Średnia zawartość

skrobi

Kształt bulw

Regularność kształtu

Wielkość bulw

Głębokość oczek

Barwa miąższu

Smak

Ciemnienie miąższu surowego

Ciemnienie miąższu gotowanego

Typ kulinarny

Bardzo wczesne

Arielle

2006

Agrico Holandia

454 (219)

12,3

ow

7,5

8

7

7,5

8

8,5

B

Berber

2006

HZPC Holandia

398

(198)

12,5

oow

7,5

7

7,5

7,5

8

8,5

B

Denar

1999

HZ Zamarte

519 (210)

11,6

oow

7

9

7

7

8,5

8,5

AB

Impresja

2015

HZ Zamarte

Impala

2003

Agrico Holandia

488 (192)

11,4

ow

8

9

7,5

7

8,5

8,5

AB

Ingrid

2009

HZPC Holandia

390 (187)

12,0

oow

7,5

7

7,5

7

8

8,5

B

Irys

1975

HR Szyldak

390

(188)

12,9

owp

7

6

6,5

b

7

7,5

8

B

Justa

2006

HZ Zamarte

398

(176)

13,1

oow

7

8

7

ż

7

8

8

B-BC

Krasa

2003

Sativa Kerkov/ Europlant

388

(185)

12,5

oow

7

9

7

ż

7

8

8,5

B

Lord

1999

HZ Zamarte

491 (205)

11,4

oow

6,5

8

7

7

8

8,5

AB

Miłek

2006

HZ Zamarte

466 (216)

13,0

oow

7

8

6,5

6,5

7,5

8

BC

Riviera

2915

Agrico Holandia

Viviana

2010

Europlant Niemcy

442

(200)

11,2

oow

7,5

8

7

7

8,5

8,5

AB

Wczesne

Altesse

2009

GROCEP Francja

422

12,4

ow

7,5

8

7,5

ż

7

7

8,5

AB

Annabelle

2007

HZPC Holandia

357

11,5

p

7

3

7,5

ż

7,5

8

9

AB

Aruba

2007

HZ Zamarte

472

14,6

ow

7,5

6

7,5

kr

6,5

7

8

B

Bellarosa

2006

Europlant Niemcy

495

12,4

oow

7,5

9

7

ż

7

8

8

B

Bila

1994

HZ Zamarte

463

13,0

oow

7

9

7

ż

7

8

8,5

B

Bohun

2014

HZ Zamarte

470

12,5

o

7

7

7

7

B

Carrera

2006

HZPC Holandia

485

11,0

oow

7,5

9

7,5

7

7,5

8,5

AB-B

Cyprian

2007

HR Szyldak

500

12,8

oow

6,5

8

7

7

7

8

B

Etola

2009

HZ Zamarte

459

15,9

o

7

9

6,5

ż

7

7,5

8

B-BC

Ewelina

2006

Europlant Niemcy

466

13,1

oow

7

8

7,5

ż

7

8,5

8,5

BC

Gracja

2002

HZ Zamarte

372

15,6

ow

7,5

7

7,5

6,5

7,5

8

BC

Gwiazda

2011

HZ Zamarte

503

11,3

oow

7

9

7

jż-ż

7

8

8,5

B

Hubal

2011

HZ Zamarte

484

13,5

ow

7

8

7

6,5

AB-B

Ignacy

2012

PMHZ Strzekęcin

509

12,0

oow

7

8

7

6,5

7,5

8

B

Latona

1997

HZPC Holandia

446

12,8

ow

7,5

8

7,5

ż

6,5

7,5

8

B

Magnolia

2015

PMHZ Strzekęcin

Michalina

2010

HZ Zamarte

501

11,5

oow

7

9

6,5

7

8

8,5

AB-B

Oman

2005

HZ Zamarte

442

14,4

ow

7

7

7,5

7,5

8

8,5

B

Owacja

2006

PMHZ Strzekęcin

498

13,6

oow

7

9

7

7

8

8,5

B-BC

Rosalind

2001

Europlant Niemcy

438

13,5

oow

7,5

8

7

ż

7

8

8

B

Veronie

2005

Van Rijn Holandia

405

13,8

ow

7,5

8

7,5

ż

7

8

8,5

BC

Vineta

1999

Europlant Niemcy

492

12,8

oow

7

8

7

ż

7

8

8,5

AB

Średnio wczesne

Almera

2008

Agrico Holandia

466

11,0

pow

7,5

8

7,5

7

7,5

8

AB

Ametyst

2009

PMHZ Strzekęcin

569

14,2

oow

6,5

8

7

kr

6

6,5

7

BC

Bogatka

2013

HZ Zamarte

488

12,4

ow

6,5

8

8

7

8

8,5

AB-B

Cekin

2004

HR Szyldak

490

15,3

oow

7

8

7

7

7,5

8

BC-C

Dali

2006

HZPC Holandia

443

11,8

ow

7,5

7

8

7

7

8

AB-B

Ditta

2000

Agrico Holandia

431

13,9

ow

8

7

8

ż

7

8

8

B

Finezja

2007

HZ Zamarte

508

14,5

oow

7

8

7

6,5

7,5

8

BC

Folva

2003

Danespo A/S Dania

500

14,8

oow

7,5

9

7,5

ż

7

8

8,5

B

Gawin

2010

HR Szyldak

490

15,9

oow

7

7

6,5

6,5

8

8

B-BC

Irga

1987

HR Szyldak

452

13,8

oow

7

6

7

kr

6,5

7,5

8

B

Jurek

2012

HZ Zamarte

533

12,4

oow

6,5

9

7

ż

7

8

8

B

Jutrzenka

2009

PMHZ Strzekęcin

509

13,6

oow

7

9

7

7

7

7,5

BC

Laskara

2013

PMHZ Strzekęcin

516

15,5

oow

6,5

9

6

6,5

7,5

8

B-BC

Legenda

2010

PMHZ Strzekęcin

487

16,6

oow

7

8

7,5

jbż

6,5

7,5

8

BC-C

Malaga

2013

HZ Zamarte

524

12,2

ow

7

8

8

7

8

8

B

Mazur

2015

PMHZ Strzekęcin

538

16,0

ow

7

8

6,5

7

BC

Oberon

2012

HZ Zamarte

517

12,1

ow

7

8

6,5

7

8

8

AB

Orchestra

2009

C.Meijer Holandia

512

11,2

oow

7

9

7,5

6,5

8,5

8,5

AB

Otolia

2014

Europlant Niemcy

522

14,6

ow

7,5

8

8

ż

7

AB

Roxana

2005

Europlant Niemcy

454

12,5

ow

7,5

9

7,5

ż

6,5

7

7,5

B

Sagitta

2009

HZPC Holandia

500

13,7

ow

7

9

7,5

6,5

7

8,5

B

Sante

1997

Agrico Holandia

468

14,5

oow

7

8

7,5

7

7,5

8

B

Satina

2000

Saka-Ragis Niemcy

485

13,3

oow

7,5

9

7,5

ż

7,5

8,5

8,5

B

Stasia

2010

HZ Zamarte

521

13,6

oow

7

9

7

ż

7

8

8,5

B

Tajfun

2004

PMHZ Strzekęcin

519

16,0

ow

7

9

7

ż

7

8

8,5

B-BC

Tetyda

2008

HZ Zamarte

556

12,5

oow

7

9

7,5

7,5

8

8,5

B

Średnio późne

Bryza

1976

PMHZ Strzekęcin

440

15,0

o

6,5

8

6

ż

7,5

8

8,5

BC

Cecile

2007

HZPC Holandia

434

12,0

pow

7

3

7

ż

7

8,5

8,5

AB

Eurostar

2013

KWS Potato B.V.

488

14,6

oow

7

9

7

7

8,5

8,5

B-BC

Gustaw

2010

HR Szyldak

486

15,4

oow

7

9

6,5

kr

6

8

BC

Jelly

2005

Europlant Niemcy

502

13,9

ow

8

9

7,5

ż

7,5

8

8,5

B

Mondeo

2013

0 KWS Potato B.V.

560

14,8

oow

7

9

7

kr

6,5

8,5

8,5

B-BC

Roko

2005

Agrico Holandia

453

14,5

ow

7,5

8

7,5

kr

6,5

7

7,5

B

Syrena

2002

PMHZ Strzekęcin

502

14,0

ow

7

9

7

ż

7

8

8,5

B

Zenia

2010

HZ Zamarte

486

12,5

oow

7

8

7,5

ż

6,5

8

8,5

AB-B

Późne

Zagłoba

2007

HZ Zamarte

499

12,4

oow

7

9

6,5

ż

7

8

8,5

B

( )- w nawiasach podano plon z bardzo wczesnego zbioru – 40 dni od wschodów

Tabela 1. Charakterystyka odmian jadalnych (ciąg dalszy)

Nazwa odmiany

Odporność na wirusy

Odporność na:

Gładkość skórki

Y

L

M

zarazę ziemniaka

czarną nóżkę

parch zwykły

uszkodzenia mechaniczne

liści

bulw

Bardzo wczesne

Arielle N

3,5

5,5

2

4

6

7

gładka

Berber N

3,5

5,5

3

4,5

5

4

gładka

Denar N

7

7

4,5

3

4

5

5

7

gładka

Impresja N

Impala N

4

6

2

2

4

6

6,5

6

gładka

Ingrid N

3-4

5-6

2

4,5

5

5

gładka

Irys

5,5

4

3,5

3

3

2

6

6

gładka

Justa N

5,5

5,5

3

4

6

5,5

5

gładka

Krasa N

4

6

5

3,5

4

4

6

6x

gładka

Lord N

7

7

4

3

4

6

6

7

gładka

Miłek N

7

5-6

2

4

6

6

6

gładka

Riviera N

Viviana N

5-6

5-6

2

4,5

5

4x

gładka

Wczesne

Altesse N

3-4

3-4

3

4

5

6x

gładka

Annabelle N

3-4

5-6

2

4

5,5

5x

gładka

Aruba N

8

5-6

4

4,5

5,5

6

6

gładka

Bellarosa N

5,5

7

2

4

2

6

7

chropowata

Bila

7

6

4

3

4

5,5

7

7

śr. gładka

Bohun N

3-4

5-6

3

3

6

6

gładka

Carrera N

3-4

3-4

3

4,5

6

6x

gładka

Cyprian N

5-6

5-6

5

6

7

gładka

Etola N

5-6

5-6

4

4

6

5,5

7

gładka

Ewelina N

3,5

7

3

4

7

8x

gładka

Gracja N

7

6,5

3

3

5

6

6

4

śr. gładka

Gwiazda N

7

7

3

4

6

6

śr. gładka

Hubal N

7

5-6

3,5

4

6

7x

gładka

Ignacy N

7

7

3

5x

gładka

Latona N

5

6

4

3

4,5

6

5

5

gładka

Magnolia N

Michalina N

7

3-4

3

4

6

7

śr. gładka

Oman N

5-6

5-6

3

4

6,5

5,5

7

gładka

Owacja N

9

7

4

6,5

8

śr. chropowata

Rosalind N

5,5

6

3,5

2

4,5

5,5

5

7

gładka

Veronie N

3,5

5,5

3

4

6

8x

gładka

Vineta N

7

8

4

2

4

6

6

7

śr. chropowata

Średnio wczesne

Almera N

3-4

3-4

3

4

6

5x

gładka

Ametyst N

8

5-6

6

5,5

3

śr. gładka

Bogatka N

8

5-6

3,5

4

7

5x

gładka

Cekin N

5

5,5

3

4

7

6,5

6

śr. chropowata

Dali N

5,5

5,5

3

3

6,5

5x

gładka

Ditta N

5,5

7

4

3

5

6

6,5

4

gładka

Finezja NN

8

7

4,5

5

6

6,5

6x

śr.gładka

Folva N

4,5

5,5

3

3,5

5

7

6,5

5x

gładka

Gawin N

7

7

3

6

Irga N

7

8

5

2

4

5,5

6

5

gładka

Jurek N

8

5-6

4,5

5

6

7x

śr. gładka

Jutrzenka N

8

5-6

2

6

5x

śr.gładka

Laskara N

5-6

5-6

4,5

6x

śr. gładka

Legenda N

8

5-6

5

5x

śr. gładka

Malaga N

8

7

3,5

4

7

6x

śr. gładka

Mazur N

7

7

4,5

7x

śr. gładka

Oberon N

8

5-6

3,5

5

6

6,5

7x

gładka

Orchestra N

8

3-4

2

3

5

7

gładka

Otolia N

7

7

4,5

Roxana N

7

5-6

4

6,5

5x

gładka

Sagitta N

8

3-4

4

5

4

5,5

7

gładka

Sante N

9

6

3

4

4

6

5

6

gładka

Satina N

5

7

4

3

5

6

6,5

5

śr. gładka

Stasia N

8

7

4

4

6

6x

gładka

Tajfun N

7

7

2,5

5

7

6

5

śr. gładka

Tetyda N

8

5-6

5

5

5

6,5

7

śr.chropowata

Średnio późne c.d.

Bryza N

5

7

5

4

4

3

4

6

śr. chropowata

Cecile N

3-4

3-4

5

6,5

gładka

Eurostar N

3-4

5-6

4

5,5

6

Gustaw N

8

7

5

4x

śr. gładka

Jelly N

5

5

5

4

6,5

6x

gładka

Mondeo N

3-4

3-4

4

5

5

gładka

Roko N

9

5-6

4

4,5

5,5

5x

śr. gładka

Syrena N

8

5

3

5

3

5,5

5

2

gładka

Zenia N

8

3-4

4

4

6

6x

gładka

Późne

Zagłoba N

5-6

5-6

5

6

6

7x

śr. gładka

Tabela 1. Charakterystyka odmian jadalnych (ciąg dalszy)

Nazwa odmiany

Przechowywalność

Stopień trudn.

w nasien-

nictwie

Wymagania glebowe

Wymagania

wodne

Wymagania nawozowe

kg N/ha **

Przydatność użytkowa

Bardzo wczesne

Arielle N

btr

50

120-130

J

Berber N

btr

50

130-150

J

Denar N

7,5

śrtr

śr-d

śr-d

60

110

J,K

Impresja N

Impala N

tr

śr

60

100

J

Ingrid N

9

btr

60

J

Irys

6

tr

śr

śr

80

120-140

J,K

Justa N

6

tr

70

120

J,Cz

Krasa N

3

tr

śr-d

60

120-130

J

Lord N

8

śrtr

śr

śr

80

140-150

J,K

Miłek N

9

śrtr

śr-d

80

105

J

Riviera N

Viviana N

8

tr

110x

J

Wczesne

Altesse N

8

btr

120

J

Annabelle N

8x

btr

J

Aruba N

8

ł

śr

120x

J

Bellarosa N

9

tr

120

J

Bila

8

śrtr

śr

śr-d

100

J,K

Bohun N

7

btr

Carrera N

9

btr

J

Cyprian N

8

tr

śr

140x

J

Etola N

6,5

tr

140x

J,Cz

Ewelina N

9

tr

100

J

Gracja N

9

śrtr

śr

śr

120

J,Cz,S

Gwiazda N

7

śrtr

śr

120x

J

Hubal N

6

śrtr

120x

J,F

Ignacy N

6

śrtr

110x

J

Latona N

tr

śr-d

śr

100

J,K

Magnolia N

Michalina N

7

śrtr

śr

130x

J

Oman N

6,5

tr

120

J

Owacja N

9

ł

śr-d

J

Rosalind N

8

tr

śr

d

100

J,K

Veronie N

btr

J

Vineta N

9

śrtr

śr

śr

120-130

J,K

Średnio wczesne

Almera N

8

btr

120

J

Ametyst N

3

ł

120

J

Bogatka N

7

ł

J

Cekin N

tr

śr

śr-d

130-140

J

Dali N

5

tr

J

Ditta N

9

tr

śr

110

J,K

Finezja N

6

ł

120

J, F

Folva N

tr

120

J

Gawin N

8

130

J, F

Irga N

2

śr-d

śr-d

120-140

J,S

Jurek N

8

śr

130x

J

Jutrzenka N

7

ł

toler.

120

J

Laskara N

tr

J

Legenda N

3

ł

śr

120

J,Cz

Malaga N

7

ł

śr

J

Mazur N

Oberon N

9

ł

śrx

120x

J

Orchestra N

dł

J

Roxana N

2

100

J

Sagitta N

7

śrtr

140

J

Sante N

ł

śr-d

śr-d

140

J,K

Satina N

8

tr

śr-d

śr-d

110

J,K

Stasia N

6

ł

toler.

100

J

Tajfun N

8

śr-m

toler.

120

J

Tetyda N

6,5

toler.

100

J

Średnio późne

Bryza N

2

tr

śr

śr

120

J,S

Cecile N

btr

J

Eurostar N

btr

J, F

Gustaw N

6

ł

120-140

J

Jelly N

2

tr

110

J

Mondeo N

btr

J

Roko N

ł

100

J

Syrena N

5

śr

toler.

120

J

Zenia N

6

100

J

Późne

Zagłoba N

8

śrtr

120

J

Źródło: Wyniki doświadczeń COBORU oraz IHAR-PIB

Objaśnienia do tabeli 2 :

Ocena wartości i cech odmian: skala 9-1, gdzie 9 oznacza wartość najlepszą, 5,5 – wartość średnią, 1- najgorszą

N – odmiana odporna na mątwika ziemniaczanego Ro1,

Pa odmiana odporna na agresywny szczep mątwika ,

B – odporna na agresywne biotypy raka ziemniaka

Rok rejestracji – w stosunku do odmian zagranicznych podano rok rejestracji w Polsce<

Plon handlowy (bulwy o średnicy powyżej 40 mm, na bardzo wczesny zbiór powyżej 30 mm) – wyszacowano na podstawie wyników doświadczeń IHAR i COBORU za lata 2007-2014

– na podstawie wyników doświadczeń COBORU za lata 2007-2014

Kształt bulw: >o – okrągły, oow – okrągłoowalny, ow – owalny, owp – owalnopodłużny, p. – podłużny

Regularność zarysu kształtu: 9 – idealna (prawie całkowita jednorodność kształtu; 8 – bardzo dobra (wyraźna przewaga jednego typu kształtu, wcięcie stolonowe lub wierzchołkowe o głębokości do 1 mm; 7 - dobra (wyraźna przewaga jednego lub dwóch sąsiednich typów kształtu. Dopuszczalne jedno wcięcie o głębokości do 2 mm, a drugie do 1,5 mm); 6 – dość dobra (mogą być różne typy kształtu, jedno wcięcie do głębokości 2.5, drugie do 1.5 mm

Wielkość bulw: określono w skali 9-1, gdzie 9 oznacza bardzo duże bulwy; 7 – średnio duże o średnicy 10 cm i ciężarze 150-200 gram

Głębokość oczek: 9 - bardzo płytkie, niewyczuwalne pod palcem; 8 - bardzo płytkie, do 1 mm: 7 – płytkie (1.1 – 1.5 mm); 6 - średnio płytkie, wymagające niewielkich poprawek po mechanicznym obieraniu (1.6 – 2.5 mm), do 3.0 mm dla bulw dużych

Barwa miąższu:ż – żółty, jż – jasno żółty, b – biały, kr – kremowy

Barwa skórki: odmiana Bellarosa, Cecile, Oberon, Rosalind, Roko – czerwona; Irga– różowa, pozostałe odmiany – skórka żółta

Smak : określono w skali 9-1, gdzie 7,5 - 8 – ziemniak o bardzo dobrym smaku; 7 – o dobrym smaku; 6,5 – o dość dobrym smaku

Ciemnienie miąższu surowego: po 4 godzinach,

Ciemnienie miąższu gotowanego: średnia ocen po 10 min. i 24 godz.

Do oceny wykorzystywane są barwne tablice duńskie (ocenę 9o przyjmuje się dla miąższu nie ciemniejącego).

Typ konsumpcji: AB – zwięzły (sałatkowy), B - lekko zwięzły, BC – lekko mączysty, C – mączysty

Wymagania glebowe i wodne: (m.-śr) – małe do średnich, (śr-d) – średnie do dużych, tol.- tolerancyjne

Przydatność użytkowa: J – jadalne, F- przydatne do produkcji frytek, Cz – czipsów, S – suszów spożywczych, K – konserw, sałatek i produktów mrożonych

Odporność na choroby i szkodniki: 9 - skrajnie odporny, 8 – bardzo odporny,7 – odporny, 6 – dość odporny, 5 – średnio odporny, 4 – dość podatny, 3 – podatny, 2 bardzo podatny

Stopień trudności w nasiennictwie : ł - łatwa, dł - dość łatwa, śrtr - średnio trudna, tr -trudna

x – oznacza ocenę wstępną (badania w toku)

**- nawożenie maksymalizujące plon przy pełnej dawce obornika lub przyoranych poplonach dla gleb o uregulowanej kwasowości; w przypadku nawadniania dawki zwiększyć o 30-50 kg N/ha; przy uprawie odmian wczesnych na wczesny zbiór stosować dawki 50-80 kg N/ha; na glebach lekkich stosować dolne granice dawek

Literatura

1. Leszczyński W. 2012Żywieniowa wartość ziemniaka i przetworów ziemniaczanych (Przegląd literatury). – Biul. IHAR-PIB 266: 5-20; 2.Nowacki W. (red) 2014:Charakterystyka Krajowego Rejestru Odmian Ziemniaka. Wyd. IHAR-PIB, Jadwisin; 3.Str Inter. www.coboru.pl4. Stypa I., Chotkowski J. 2012. Kryteria doboru odmian ziemniaka do produkcji i użytkowania. W: Produkcja i rynek ziemniaka, Wieś Jutra 2012r. 89-100; 5. Zarzecka K.,Gugała M., Zarzecka M. 2013. Ziemniak jako dobre źródło składników odżywczych. – Post. Fitoterapii 3: 191-194; 6.Serwis Nauka w Polsce www.naukawpolsce.pap.pl

Fakty i mity o ziemniakach

Fakty i mity o ziemniakach

Kwartalnik ziemniak polski