Tytuł: Znaczenie mszyc nie związanych żywicielsko z rośliną ziemniaka w szerzeniu wirusów Y (PVY), M (PVM) i S (PVS) w warunkach Polski

Instytucja finansująca: Komitet Badań naukowych (dzisiejszy NCN)

Okres realizacji: 2001-2004

Wykonawcy: prof. dr hab. M. Kostiw – kierownik projektu

dr Urszula Kaczmarek – wykonawca

Jednostka realizująca: Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka IHAR-PIB w Boninie

Wartość projektu: 140 000 zł

Cel badań:

  • Poznanie składu gatunkowego mszyc nalatujących na uprawy ziemniaków, terminu migracji wiosennej oraz dynamiki liczebności tych owadów w okresie całego sezonu wegetacyjnego.
  • Ocena poszczególnych gatunków mszyc „nieziemniaczanych” w szerzeniu PVY0 , PVYN , PVM i PVS w okresie wegetacji.

Osiągnięte rezultaty:

  • W odniesieniu do mszyc nie związanych pokarmowo z ziemniakiem stwierdzono, że największą liczebnością w obydwóch miejscowościach odznaczały się następujące gatunki: Cryptomyzus galeopsidis, Hyperomyzus lactucae, Aryrthosiphon pisum, Hayhurstia atriplicis, Brachycaudus helichrysi, Cavariella aegopodii, Aphis fabae, Metopolophium dirhodym oraz Rhopalosiphum padi.
  • W obydwóch też miejscowościach rozpoczynały one migrację wiosenną w terminie wcześniejszym (w Boninie średnio 4 czerwca, a w Starym Oleśnie 30 maja) niż mszyce „ziemniaczane” (odpowiednio średnio 18 i 12 czerwca).
  • Najwcześniej migrację wiosenną rozpoczynały w kolejności następujące gatunki mszyc „nieziemniaczanych”, w Boninie: R.padi, C.aegopodii, H.lactucae, C.ribis, A.fabae, C.galeopsidis, A.pisum, B.helichrysi, H.atriplicis, M.dirhodum, C.hippophaes, a w Starym Oleśnie: C.aegopodii, C.galeopsidis, A.fabae, H.lactucae, B.helichrysi, R.padi, M.dirhodum, C.hippophaes, A.pisum, C.ribis, H.atriplicis.
  • Na podstawie stwierdzonych zbieżności porażenia i występowania mszyc „nie ziemniaczanych” przy jednoczesnej nieobecności w tym samym czasie mszyc „ziemniaczanych” można uważać, że za przenoszenie PVY oraz PVM i PVS były odpowiedzialne przynajmniej niektóre z następujących gatunków mszyc: C.galeopsidis, H.lactucae, A.pisum, H.atriplicis, B.helichrysi, C.aegopodii, A.fabae, M.dirhodum, R.padi, C.hippophaes. Za zasadnością tego stwierdzenia przemawia dodatkowo fakt, że większość z nich odznaczała się dużą lub bardzo dużą liczebnością i wczesną migracją wiosenną. Były więc szczególnie groźne dla roślin młodych, które nie nabyły jeszcze odporności na infekcję związanej z wiekiem. Ponadto w odniesieniu do PVY należy podkreślić fakt, że wszystkie są wektorami tego wirusa. Poza nielicznymi wyjątkami (podanymi w tekście) nie ma informacji co do możliwości przenoszenia przez nie PVM i PVS, dlatego sformułowane stwierdzenie w odniesieniu do tych wirusów posiada nieco słabszą argumentację merytoryczną. Jednocześnie na ogół występowanie uniemożliwia bliższą ocenę znaczenia poszczególnych gatunków tych owadów w przenoszeniu odnośnych wirusów.
  • Wobec stwierdzonego udziału mszyc żyjących na ziemniaku w epidemiologii PVY, PVM i PVS należy brać pod uwagę ich występowanie przy prognozowaniu porażenia bulw tymi wirusami oraz sygnalizacji terminów zwalczania mszyc i niszczenia naci na plantacjach nasiennych.