Nazwa polska: Gangrena ziemniaka

Nazwa angielska: Gangrene

Kod EPPO: PHOMEF

Sprawcy choroby:

  • Grzyby Phoma exiqua var. foveata (obiekt kwarantannowy) lub Phoma exigua var. exigua

Galeria

Gangrena ziemniaka odcisk kciuka charakterystyczny objaw na bulwie
(fot. S. Wróbel)
Gangrena ziemniaka. Objawy choroby na przekroju bulwy
(fot. J. Osowski)
Gangrena ziemniaka. Objawy choroby na przekroju bulwy
(fot. S Wróbel)

Charakterystyka i opis choroby

U podstawy łodygi pojawiają się brązowe plamy, które w okresie kwitnienia mogą roz-przestrzeniać się aż do jej wierzchołka. Plamy te umiejscowione są najczęściej powyżej bocz-nych rozgałęzień łodyg i ogonków liściowych. W miarę rozwoju choroby plamy te zasychają i zapadają się, a na ich powierzchni mogą występować piknidia grzyba (owocniki stadium konidialnego, w których dojrzewają zarodniki konidialne, niezdolne do porażania roślin na oddalonych plantacjach). Na krzaku (roślinie) infekcji ulegają nie wszystkie łodygi. Liście na dolnej części łodygi żółkną i odpadają, a łodyga w miejscu infekcji przełamuje się.

Na bulwach pierwsze widoczne objawy występują po około 2 miesiącach przechowywa-nia. Są to małe (średnica 1-2 mm), ciemne plamy, które w miarę rozwoju powiększają się, zlewają i tworzą lekkie zagłębienia w miąższu, wyglądem swoim przypominając dołki lub odcisk kciuka (fot. 1). Część z powstałych plamek nie rozwija się dalej, ale kurczy i łatwo można je usunąć z miąższu. Większe plamy, które mogą czasami pokryć całą bulwę lub znaczną jej część, ma nieregularne zarysy i czasem jest pomarszczona, w odróżnieniu od su-chej zgnilizny, gdzie występują bardziej koncentryczne zarysy plam i tworzą się różnej barwy poduszeczki grzybni (białe, różowobiałe, purpurowoniebieskie) (fot. 2). Nie zawsze wielkość zewnętrznej plamy odpowiada zgniliźnie, która rozwija się wewnątrz bulwy. Rozwijające się wewnątrz zgnilizny obejmują niekiedy prawie całą bulwę (fot. 3A, 3B) . Tworzące się jamy pokryte są różnej barwy grzybnią (szarą, ciemnobrązową do purpurowej), w której można znaleźć piknidy (fot. 4).

Cechą charakterystyczną pozwalającą na odróżnienie gangreny od suchej zgnilizny jest także barwa gnijącego miąższu. Przy infekcji spowodowanej gangreną gnijący miąższ ma barwę łososioworóżową, przechodzącą w pomarańczową, a na koniec purpurowoszarą, pod-czas gdy przy suchej zgniliźnie miąższ jest barwy beżowej od odcienia jasnego do ciemnego (fot. 5). Ponadto brzegi plamy suchej zgnilizny są raczej rozmyte, podczas gdy przy gangrenie zgniliznę od zdrowej tkanki oddziela warstwa zbrunatniałych komórek, poniżej której widać strefę szklistego miąższu (fot. 3A). Większe i rozleglejsze uszkodzenia wewnętrzne powstają w wyższych temperaturach przechowywania, natomiast płytsze, szczególnie nekrozy skórki – w temperaturach niższych.

Występowanie i szkodliwość

Występuje powszechnie w rejonach uprawy ziemniaka, a szczególnie tam, gdzie prowa-dzona jest intensywna uprawa. Straty plonu wywołane rozwojem gangreny mogą sięgać do 20%, zwłaszcza gdy używano do sadzenia silnie (powyżej 60%) zainfekowanych bulw. Roz-wojowi choroby sprzyjają gleby wilgotne, a rośliny są najczęściej porażane w temperaturze poniżej 10oC.

Zapobieganie

  1. Wczesne niszczenie naci i zbiór w sprzyjających warunkach pogodowych.
  2. Ograniczanie do minimum uszkodzeń mechanicznych bulw, usuwanie i niszczenie bulw z objawami choroby.
  3. Uprawa ziemniaków po 3-4-letniej przerwie.4.Używanie zdrowych, kwalifikowanych sadzeniaków.
  4. Odpowiednie przygotowanie bulw do długotrwałego przechowywania (wysuszenie skórki bulw, odsortowanie bulw z objawami choroby i bulw uszkodzonych, zagojenie ran i korkowacenie naskórka).
  5. Jesienne zaprawianie bulw imazalilem 5 do 10 dni po zbiorze.

Opracował: dr inż. Jerzy Osowski