Perz właściwy to wieloletni, rozłogowy chwast z klasy jednoliściennych, którego wschody pojawiają się wiosną.

Cechą charakterystyczną tego gatunku są bardzo długie podziemne rozłogi, tzw. pełzające, oraz charakterystyczny pierwszy liść.

System korzeniowy stanowi silnie rozbudowane kłącze z licznymi rozłogami. Źdźbło osiąga wysokość 30 do 150 cm, jest wzniesione, nagie i gładkie. Pierwszy liść jest równowąski, ciemnozielony, długości 80 do 100 mm, z obu stron i na brzegach pokryty krótkimi, drobnymi włoskami, a pochwa liściowa bardzo często ma odcień czerwonawy. Liście płaskie, żywo- lub sinozielone, u nasady blaszki liściowej – ostre uszka. Kwiatostanem jest krótki kłos (10-kwiatowy), którego kłoski są jajowate, odstające długości 10 do 15 mm, dolna plewka najczęściej ma ość. Owocem jest oplewiony ziarniak.

Występowanie i szkodliwość

Perz właściwy najczęściej występuje we wszystkich uprawach i w zasadzie na wszystkich typach gleb. Najchętniej zasiedla gleby ciężkie, żyzne, wilgotne i dobrze napowietrzone. Szkodliwość polega na bardzo żywotnych rozłogach, które pocięte nawet na bardzo krótkie odcinki – wydają nowe rośliny i silnie się rozrastają. Ma duże wymagania świetlne, dlatego bardzo dobrze rozwija się przy złym stanie zasiewów. Ponadto jest gatunkiem bardzo „żarłocznym”, gdyż w ciągu roku potrafi z 1 ha gleby pobrać 50 kg azotu, 30 kg fosforu i 70 kg potasu. Dodatkowo rozłogi perzu mogą przerastać bulwy ziemniaka (fot. 1), co dyskwalifikuje je jako surowiec do przetwórstwa, jak i bezpośredniego spożycia. Uszkodzenia mogą być błędnie identyfikowane jako wynik żerowania drutowców.

Zwalczanie

Metoda mechaniczna

Długi czas od sadzenia do wschodów ziemniaka jest okresem krytycznym (idealne warunki dla rozwoju chwastów), który można wykorzystać do zabiegów mechanicznych. Prowadzi się je za pomocą dostępnych w gospodarstwie maszyn, np. obsypników, bron lekkich, opielaczy itp. Ich głównym zadaniem jest stworzenie jak najkorzystniejszych warunków do szybkiego skiełkowania chwastów, a następnie ich niszczenie kolejnymi zabiegami uprawowymi. Najwyższą skuteczność (nawet ponad 90%) w tej metodzie można osiągnąć, gdy chwasty są w fazie siewek, jednak wraz z rozwojem chwastów skuteczność spada do około 40%. Ten system eliminowania zachwaszczenia w bardzo dużym stopniu uzależniony jest od warunków pogodowych oraz glebowych. W latach o bardzo mokrej wiośnie metoda mechaniczna jest trudna do zastosowania. Natomiast na plantacjach silnie zaperzonych może przynieść efekt odwrotny, gdyż uszkodzone rozłogi perzu zostają pobudzone do jeszcze silniejszego wzrostu i krzewienia. Dodatkowo system mechaniczny jest najbardziej koszto- i pracochłonny, co jest związane z wielokrotnością przejazdów. Najczęściej metodę tę stosuje się w małych gospodarstwach, gdzie uprawia się ziemniaki na tzw. samozaopatrzenie, i w systemie ekologicznym. Przed wschodami ziemniaka należy wykonać 3 do 6 zabiegów w odstępach 6-8-dniowych. Po wschodach liczba uprawek nie powinna przekraczać 2-3, a każde opóźnienie ich wykonania naraża plantację na uszkodzenia oraz zwiększa możliwość przeniesienia wraz z sokiem patogenów i może nadmiernie przesuszać glebę (zwłaszcza lekkie).

Metoda mechaniczno-chemiczna

Najkorzystniejszy i najbardziej rozpowszechniony system odchwaszczania. Pozwala zaoszczędzić na uprawkach mechanicznych, których stosuje się o wiele mniej niż w systemie mechanicznym. Po sadzeniu wykonuje się najczęściej dwu- lub trzykrotne obsypywanie, a krótko przed wschodami zabieg herbicydem, po którym nie prowadzi się już żadnych zabiegów uprawowych. W tej fazie wegetacji identyfikacja występujących gatunków chwastów może być trudna, dlatego podstawą do zastosowania herbicydów może być dzienniczek zabiegów, który powinien być prowadzony i przechowywany przez każdego profesjonalnego użytkownika środków ochrony roślin. Na jego podstawie można określić, jakie gatunki chwastów mogą stanowić zagrożenie na danym polu.

Metoda chemiczna

Najbardziej skuteczną metodą zwalczania jest zastosowanie herbicydów, które w przypadku tego gatunku najwyższą skuteczność osiągają, gdy chwast znajduje się w fazie siewek, im bardziej bujny wzrost, tym skuteczność mniejsza. Herbicydy w ziemniaku stosuje się w dwóch podstawowych terminach: przed jego wschodami i po wschodach. Po powzięciu decyzji o użyciu herbicydu należy zapoznać się z jego etykietą-instrukcją, w której zawarte są informacje dotyczące terminów i dawek stosowania. Niektóre substancje aktywne zawarte w herbicydach mają średnią skuteczność (średnia wrażliwość danego gatunku chwastu), po ich zastosowaniu efekt zwalczania może być mało zadowalający, głównie w sytuacji, gdy konkretny gatunek chwastu występuje w dużym nasileniu lub jest w zaawansowanej fazie wzrostu.

Na plantacjach silnie zachwaszczonych można zaaplikować herbicyd nieselektywny, zawierający substancję aktywną glifosat, jest to tzw. system uproszczony. Podstawą jego powodzenia jest obecność chwastów na plantacji, gdyż glifosat jest pobierany tylko i wyłącznie przez liście, natomiast nie może być wschodów ziemniaka (uległyby zniszczeniu!). Nawet kiełki ziemniaka znajdujące się tuż pod powierzchnią gleby mogą zostać uszkodzone (fot. A, B). Bardzo ważne jest dostosowanie pory zabiegu do warunków pogodowych, głównie temperatury i opadów, co często bywa czynnikiem decydującym o jego wysokiej skuteczności. Herbicydy przedwschodowe zaaplikowane zbyt późno, gdy kiełkujące ziemniaki znajdują się tuż pod powierzchnią gleby, po silnych opadach deszczu mogą je uszkodzić. Wśród herbicydów przedwschodowych są również zarejestrowane takie preparaty, które można jeszcze zastosować we wczesnych fazach rozwojowych, gdy rośliny ziemniaka mają około 5 cm wysokości, np. prosulfokarb + metrybuzyna.

Substancje aktywne zwalczające perz właściwy do przedwschodowego stosowania: pendimetalina + chlomazon.

Herbicydy aplikowane po wschodach ziemniaka powinny być zastosowane najpóźniej do momentu zwierania roślin w rzędach, co zapewni pokrycie chwastów i niezatrzymywanie się cieczy użytkowej na roślinach ziemniaka. Wszystkie typowe herbicydy do zwalczania gatunków jednoliściennych (potocznie nazywane graminicydami) są przeznaczone do powschodowego stosowania. Należy dokładnie zapoznać się z etykietą-instrukcją ich użycia, gdyż skuteczność tych środków jest ściśle związana z fazą rozwojową zwalczanych gatunków. Najczęściej okres ten przypada: dla perzu właściwego od momentu wytworzenia 2 do 6 liści, a w przypadku pozostałych gatunków jednoliściennych (chwastnica jednostronna, owies głuchy, samosiewy zbóż, włośnice i wiechlina) – od 2 liści do fazy krzewienia. Ze względu na długość okresu karencji herbicydy powschodowe nie mogą być stosowane w uprawie na najwcześniejszy zbiór!

Substancje aktywne zwalczające perz właściwy do powschodowego stosowania: propachizafop, kletodym, cykloksydym, fluazyfop-P-butylowy, chizalofop-P-etylowy i rimsulfuron.