Nazwa polska: Pchełki ziemniaczane
Nazwa łacińska: Epitrix sp, Epitrix cucumeris, E. similaris
Nazwa angielska: Potato flea beetle
Kod EPPO: EPIXSP
Gromada: Owady (Insecta)
Rząd: Chrząszcze (Coleoptera)
Rodzina: stonkowate (Chrysomelidae)
Podrodzina: pchełkowate (Alticinae)
Galeria

Uszkodzona bulwa z gęstymi korytarzami żerowymi płytko pod skórką
(fot. Bpavida, INRB)

Poczwarki Epitrix sp. w glebie
(fot. Bpavida, INRB)

Uszkodzenia przez chrząszcze na liściach
(fot. Bpavida, INRB)
Charakterystyka i opis szkodnika
Pchełki ziemniaczane są szkodnikami inwazyjnymi pochodzącymi z Ameryki Północnej. Występują na liście szkodników kwarantannowych A2 EPPO. Prawdopodobnie trafiły z Wysp Azorskich, gdzie wcześniej występowały, lub z materiałem sadzeniakowym bądź glebą. Po raz pierwszy zauważono je na kontynencie europejskim w Portugalii w 2004 r., w północnej części, w uprawach ziemniaka występują od 2008 r.. W Hiszpanii są obecne na polach ziemniaczanych od 2010 r. Jest to nowy gatunek, więc prawdopodobnie aklimatyzuje się w rejonie, w przyszłości może rozprzestrzenić się w Europie. Dla ziemniaka najgroźniejsze są 3 gatunki, z których 2 zawleczono do Europy – Epitrix cucumeris i Epitrix similaris. W Ameryce Płn., skąd pochodzi, szkodliwy jest także gatunek Epitrix tuberis.
Bionomia
- Jaja – małe, białe, kuliste, składane u podnóża roślin, rozwój ich trwa 35-55 dni.
- Larwy – białawe z brązową głową (5 mm długości), uszkadzają korzenie i bulwy, (fot. 2) tworząc płytko pod skórką korytarze.
- Poczwarka – typu wolnego, (fot. 3), przepoczwarczenie w glebie.
- Chrząszcze – małe, koloru czarnego (1,5-2 mm długości), ruchliwe i szybkie, dzięki charakterystycznym cechom tej podrodziny: mają rozbudowaną część udową odnóży tylnych i mogą skakać na znaczne odległości (podobnie jak pchła). Podobieństwo morfologiczne między gatunkami z rodzaju Epitrix sp. jest bardzo duże i odróżnienie do konkretnego gatunku wymaga pomocy specjalisty (fot. 1). Owad lotny, szczególnie aktywny w okresie po przezimowaniu i ekspansji w poszukiwaniu nowych roślin wiosną.
Cykl rozwojowy
Pchełki ziemniaczane zwykle rozwijają jedno pokolenie w ciągu roku. W przypadku E.cucumeris i E. similaris występuje jedno pokolenie w sezonie wegetacyjnym, chrząszcze zimują w glebie, pojawiając się na wiosnę, w maju lub na początku czerwca. Następnie samice szukają roślin żywicielskich, u których podnóża składają jaja do gleby w ilości ok. 180 szt. (w grupach po 15 jaj). Składanie jaj trwa 35-55 dni. Wylęganie larw obserwuje się po następnych 7-14 dniach od złożenia jaj. Larwy uszkadzają korzenie i bulwy przez następne 4 tygodnie. Przepoczwarczenie następuje w glebie (4-10 dni), po tym czasie chrząszcze wychodzą i uszkadzają liście, tworząc w nich otwory podobne do tarczy. Część przechodzi diapauzę i przezimowuje. Preferencje termiczne dla Epitrix spp. występujących w warunkach naturalnych (USA, Kanada) odpowiadają warunkom termicznym w Europie, ponieważ klimaty te są bardzo podobne. W przypadku E. cucumeris można spodziewać się rozwoju populacji na plantacjach ziemniaka i pomidora w centralnej i północnej części Europy.
Występowanie i szkodliwość
Pchełka jest monofagiem (związanym z roślinami psiankowatymi). Szkodnik ten preferuje jako roślinę żywicielską ziemniak oraz inne rośliny (pomidor, oberżyna, papryka, tytoń) i chwasty z rodziny psiankowatych Solanaceae. Chrząszcze sporadycznie i okazjonalnie mogą powodować szkody w postaci defoliacji liści roślin z rodziny Chenopodiaceae, Cucurbitaceae, Fabaceae. W USA występowanie Epitrix sp. ma znaczenie gospodarcze nie tylko dla upraw ziemniaka, ale także dla plantacji pomidorów uprawianych w gruncie. Może to mieć także znaczenie dla Polski – wtedy znaczenie gospodarcze szkodnika automatycznie wzrośnie.
Uszkodzenia są bardzo charakterystyczne. W liściach chrzaszcze tworzą sieć drobnych, licznych otworów o średnicy 1-1,5 mm (fot. 4), podobne do strzałów na tarczy strzelniczej (tzw. shot-hole). Szkodnik ważny gospodarczo szczególnie przy masowym pojawie w latach suchych i gorących (straty spowodowane defoliacją naci dochodzą do 15% plonu). Larwy uszkadzają bulwy ziemniaka, drążąc tunele w miąższu i pod skórką na głębokość do 0,5-1 cm, miejsca te wtórnie mogą zakażac się chorobami bakteryjnymi i grzybowymi (fot. [foto_link:2|2).
Próg ekonomicznej szkodliwości
Nieokreślony
Metody zwalczania
Podstawowa ochrona w miejscach występowania Epitrix sp. polega na zabiegach nalistnych i doglebowych insektycydami, jednakże w warunkach krajowych jest to szkodnik kwarantannowy niewystępujący. Ponadto nie ma zarejestrowanych w Polsce środków do jego zwalczania.
Opracował: dr inż. Tomasz Erlichowski