Nazwa polska: Wtórny wzrost

Nazwa angielska: Secondary growth

Sprawcy choroby:

  • czynniki abiotyczne (wysoka temperatura, susza, nierównomierny rozkład opadów)

Galeria

Wtórny wzrost. Różnego rodzaju objawy wtórnego wzrostu
(fot. J. Osowski)
Wtórny wzrost. Różne objawy na bulwie
(fot. S. Wróbel)
Pythium. Wyciek cieczy po ściskaniu bulwy
(fot. S. Wróbel)

Charakterystyka i opis choroby

Długotrwałe okresy suszy powodują, że rozwijające się bulwy przedwcześnie przestają rosnąć i przechodzą w stan wymuszonego dojrzewania. Zaawansowane w dojrzewaniu, nie mogą wznowić wzrostu nawet pod wpływem obfitych opadów i wtedy zaczynają rosnąć poszczególne oczka, tworząc kilka typów wtórnego wzrostu, w których bulwy wyrastają z bocznych oczek bulwy lub na jej wierzchołku wyrasta nowa, która często może osiągnąć rozmiary części matecznej, a wyglądem przypomina ciężarki do ręcznych ćwiczeń lub bliźniaki. Innym rodzajem (typem) wtórnego wzrostu jest rozwijanie się z poszczególnych oczek stolonów, na których tworzy się jedna lub kilka młodych bulwek. Rzadziej spotykanym objawem wtórnego wzrostu jest tworzenie się z normalnej bulwy nowej, która tworzy pęd i rozwijają się liście.

Często spotykana jest zmiana wyglądu bulw, która wpływa ujemnie na ich wartość handlową oraz jakość bulw przeznaczonych na sadzeniaki i do przerobu przemysłowego. Tkanki miąższu stają się przezroczyste lub szkliste, co jest wynikiem alokacji skrobi, która przechodzi do nowego przyrostu, zmniejszając zwartość skrobi w bulwie. Często nowo utworzona część bulwy ma niewykształconą skórkę, co sprzyja infekcjom przez różne patogeny (fot. 6). Bulwy z wtórnym wzrostem nie nadają się jako materiał sadzeniakowy, do spożycia i przerobu przemysłowego. Należy je usunąć w czasie przygotowywania ziemniaków do przechowywania, aby nie zwiększały ryzyka wystąpienia infekcji.

Występowaniu tego rodzaju deformacji sprzyjają warunki niekorzystne dla normalnego rozwoju bulw w okresie wegetacji. Głównymi czynnikami powodującymi występowanie tej wady są wysokie temperatury, długie okresy suszy, niedostateczny poziom wilgotności, ale także – w mniejszym zakresie – przyczyną wtórnego wzrostu mogą być przymrozki lub grad. Wtórny wzrost jest w dużym stopniu stymulowany przez wysokie temperatury, 27°C i wyższe, chociaż zdarza się, że wzrost ten następuje także przy niższych. W doświadczeniach prowadzonych w warunkach kontrolowanych stwierdzono, że poddanie bulw temperaturze 32°C przez okres siedmiu dni wystarczyło do zainicjowania wtórnych przyrostów. Wtórnego wzrostu nie inicjowało dostarczenie bulwom wody.

Zapobieganie

  1. W rejonach, gdzie występują susze, uprawa odmian mniej podatnych na suszę.
  2. Jeśli to możliwe, nawadnianie w okresach suszy.
  3. W przypadku przedłużającej się suszy niezwlekanie ze zbiorem przedwcześnie dojrzałych bulw.
  4. Usuwanie bulw z wtórnym wzrostem przed okresem przechowywania.

Opracował: dr inż. Jerzy Osowski