Nazwa polska: Wodnista zgnilizna przyranowa
Nazwa angielska: Leak, watery wound rot
Kod EPPO: PYTHUU
Sprawcy choroby:
- Pythium ultimum
- Pythium debaryanum
Galeria

Pythium. Rozwój infekcji wokół uszkodzenia na skórce
(fot. J. Osowski)

Pythium. Wyciek cieczy po uszkodzeniu naskórka
(fot. J. Osowski)

Pythium. Wyciek cieczy po ściskaniu bulwy
(fot. S. Wróbel)
- Mokra zgnilizna. Wyciek śluzu (fot. J. Osowski)
- Pythium. Barwa chorej tkanki po przekrojeniu bulwy (fot. J. Osowski)
- Pythium. Ciemna linia graniczna oddzielająca tkankę chorą od zdrowej (fot. J. Osowski)
- Pythium. Ciemna linia graniczna oddzielająca tkankę chorą od zdrowej (fot. S. Wróbel)
- Pythium. Pozostałość po całkowitym zniszczeniu bulwy przez sprawcę choroby (fot. J. Osowski)
- Pythium. Tworzenie się komór wewnątrz chorej tkanki (fot. J. Osowski)
- Pythium. Wygląd bulwy wtórnie zainfekowanej przez bakterie mokrej zgnilizny (fot. J. Osowski)
Charakterystyka i opis choroby
Choroba rozwija się tylko na bulwach. Infekcja następuje najczęściej przez niedojrzałą skórkę lub wszelkiego rodzaju odgniecenia, otarcia, obicia czy uszkodzenia mechaniczne naskórka. Na powierzchni skórki tworzy się nasiąknięta wodą plama barwy szarosinej, a kiedy zostanie uszkodzony naskórek, następuje wyciek cieczy, która wyglądem przypomina wodę (od tego między innymi pochodzi nazwa choroby) w odróżnieniu od mokrej zgnilizny, gdzie z rozerwanej skórki wydziela się śluz. Wewnętrznie chora tkanka jest wyraźnie odgraniczona od zdrowej ciemną linią graniczną. Gąbczasta zbutwiała tkanka jest mokra i mogą tworzyć się jamy (fot. 5). Przecięta bulwa w kontakcie z powietrzem stopniowo zmienia kolor na szary, brązowy i wreszcie prawie czarny, od czasu do czasu z różowym odcieniem. Zainfekowana tkanka ma szary matowy kolor. Po infekcji, zwłaszcza w podwyższonej temperaturze, bulwa może całkowicie zgnić w ciągu kilku dni. W pryzmie w czasie przechowywania lub w okresie wegetacji po całkowitym zniszczeniu bulwy przez sprawcę to, co pozostaje z bulw porażonych, przypomina łupiny skorupki z cienką papierową skórką (fot. 7). Rozpoznanie choroby utrudniają także wtórne infekcje przez inne patogeny, np. bakterie, które mogą zafałszować prawdziwy jej obraz. Choroba może intensywniej rozwijać się na krojonych sadzeniakach, które są w większym stopniu narażone na infekcję, zwłaszcza, kiedy temperatura gleby wzrasta.
Choroba występuje w większym nasileniu w latach o nierównomiernym rozkładzie opadów (długotrwałe okresy suszy, po których następują gwałtowne opady) oraz kiedy bulwy zbierane są przed osiągnięciem dojrzałości skórki, zwłaszcza przy wysokiej temperaturze gleby (powyżej 21°C). Rozwojowi infekcji sprzyjają także niewłaściwe warunki przechowywania (zbyt wysokie temperatury i brak przewietrzania). Sprawca choroby grzyb Pythium ultimum wytwarza oospory (zarodniki przetrwalnikowe), które mogą przetrwać w glebie nawet kilka lat i po tym czasie dalej zakażać bulwy.
Zapobieganie
- Używanie do sadzenia zdrowego, kwalifikowanego materiału sadzeniakowego.
- Unikanie krojenia bulw, jeśli już jesteśmy do tego zmuszeni, czynność tę należy wykonać kilka dni przed sadzeniem, aby wytworzyła się warstwa korka. Krojonego materiału nie należy wysadzać na glebach ciężkich o skłonnościach do gromadzenia wilgoci.
- Zbiór po dojrzeniu skórki (skórka nie schodzi pod naciskiem kciuka) i przy temperaturze powyżej 10°C.
- Unikanie uszkadzania bulw podczas zbioru i transportu.
- Odpowiednie przygotowanie bulw do przechowywania i przechowywanie ich we właściwej temperaturze i wilgotności. Istotnym elementem przygotowania bulw do długotrwałego przechowywania jest ich przesuszenie (kondycjonowanie) w warunkach około 18-20°C przez 1-2 tygodnie. Uszkodzony naskórek odbudowuje się w temperaturze około 21°C w ciągu 3-4 dni w warunkach odpowiedniej wilgotności i napowietrzania, w temperaturach niższych proces ten trwa o wiele dłużej. W temperaturze 15°C, bliskiej optimum dla rozwoju infekcji, proces odbudowy naskórka trwa w przybliżeniu 8 dni, w temperaturach niższych nie jest efektywny. Po tym czasie, który sprzyja korkowaceniu skórki i gojeniu skaleczeń, sortowanie i usunięcie bulw silnie skaleczonych lub takich, na których pojawiły się objawy chorób.
- Przechowywanie ziemniaków w odpowiednich temperaturach.
Opracował: dr inż. Jerzy Osowski