Bakterioza pierścieniowa to bakteryjna, kwarantannowa choroba ziemniaka. Jej występowanie powoduje poważne straty w uprawie, spowodowane procedurami kwarantannowymi, programami zwalczania patogenu i obowiązującymi zarządzeniami. Dla sadzeniaków ustalona jest zerowa tolerancja na sprawców bakteriozy pierścieniowej.

Sadzeniaki są głównym źródłem patogenu, chociaż bakteria może przeżywać z sezonu na sezon nie tylko w bulwach sadzeniakowych, ale też w samosiewach, stertach odpadowych czy zainfekowanych resztkach roślinnych pozostawionych w glebie. Patogen rozprzestrzenia się na bulwy potomne bezpośrednio z sadzeniaka za pomocą śluzu bakteryjnego, którym zanieczyszczone są narzędzia, pomieszczenia, środki transportu, skrzynie, worki, krojone sadzeniaki czy resztki chorych roślin pozostawione w stanie nierozłożonym w glebie na drugi rok. Gleba i uboczni gospodarze, jako czynniki rozprzestrzeniania choroby, mają drugorzędne i dyskusyjne znaczenie.

Na roślinach choroba rozwija się szybciej w okresie suszy, przy wilgotnej pogodzie rozwój jest wolniejszy. Optymalna temperatura rozwoju patogenu to 20-23oC, chociaż ma on bardzo szeroki zakres występowania (od 1-2 do 33oC).

Objawy porażenia

Rozwój objawów chorobowych zaczyna się najczęściej w okresie kwitnienia, pierwsze objawy na roślinach mogą wystąpić 60-70 dni po sadzeniu. Nasilenie objawów uzależnione jest od temperatury i odmiany ziemniaka. W czasie występowania wysokich temperatur widoczne są wszystkie objawy, podczas gdy w chłodniejszych warunkach widoczne są tylko niektóre z nich lub są one całkowicie niewidoczne. Pierwsze objawy pojawiają się jako bladożółte rozjaśnienia dolnych liści (między żyłkami), którym towarzyszy lekkie więdnięcie liści. Obserwuje się także brzeżne nekrozy zwijających się liści i chlorozy między żyłkami (fot. 1). Więdnięcie liści postępuje od brzegów listków i od dołu rośliny ku górze. Mogą być porażone tylko listki z jednej strony liścia lub liście z jednej strony łodygi czy też liście na części rośliny (fot. 2). Potem zasychają całe liście i rośliny więdną. Więdnięcie łodyg występuje tylko przy bardzo silnym porażeniu. W zaawansowanym stadium choroby na przekroju łodygi widoczny jest brązowy pierścień, a z wiązek przewodzących wycieka serowata wydzielina.

Objawy choroby na bulwach są bardziej charakterystyczne, chociaż zdarza się, że zewnętrzna część nawet bardzo porażonej bulwy może pozostać niezmieniona. W niektórych przypadkach obserwuje się jednak spękanie powierzchni bulw lub wycieki bakteryjne z oczek. Najbardziej charakterystyczne objawy można obserwować na przekroju bulwy. W pierścieniu wiązek przewodzących występują różnej długości przebarwienia, od szklistych poprzez kremowe do żółtych (fot. 3). Przy silnym porażeniu bulw cały miąższ przypomina ugotowany ziemniak (fot. 4). Wtórna infekcja bakterii wywołujących mokrą zgniliznę (Pectobacterium ssp.) może maskować typowe objawy bakteriozy pierścieniowej.

Infekcja roślin – zarówno w pędach, jak i bulwach – występuje często w postaci latentnej (bezobjawowej), co utrudnia jej wykrycie. Charakterystyczne cechy choroby, utrudniające jej wykrycie, to powolne narastanie objawów. Pierwsze objawy są widoczne często po kwitnieniu ziemniaków, na bulwach pod koniec przechowywania, wewnętrzny rozwój choroby w roślinie, w wiązkach naczyniowych. Objawy na roślinach są niespecyficzne, podobne do objawów czarnej nóżki, śluzaka czy więdnięcia grzybowego oraz zastosowania niektórych defoliantów.

Metody ochrony

Nie ma metod bezpośredniego chemicznego lub biologicznego zwalczania patogenu.

Pozostają do wykorzystania profilaktyka i kwarantanna. Profilaktyka w zwalczaniu choroby polega na używaniu do sadzenia przede wszystkim zdrowego, kwalifikowanego materiału sadzeniakowego (przebadanego także pod względem form latentnych) i zaniechaniu krojenia sadzeniaków.

Wykrycie objawów chorobowych na polu jest równoznaczne z wyłączeniem pola spod uprawy i nałożeniem 3-letniej kwarantanny (nie należy uprawiać ziemniaków i pomidorów, trzeba zwalczać samosiewy).

W przypadku stwierdzenia choroby całą partię porażonych bulw należy po uparowaniu przeznaczyć na paszę lub do przerobu przemysłowego, miejsca stykające się z chorymi ziemniakami dezynfekować z użyciem substancji zawierających jony amonowe, wybielacz, dwutlenek chloru, związki jodu i grupy fenolowe.