Bateria Streptomyces scabiei jest najczęściej spotykanym gatunkiem spośród sprawców parcha zwykłego. Pozostałe gatunki związane z tą chorobą to S. acidiscabiei, S. caviscabiei, S. europaeiscabiei, S. luridiscabiei, S. niveiscabiei, S. reticuliscabiei, S. stelliscabiei i S. turgidiscabiei.

Parch zwykły to najbardziej powszechna choroba uszkadzająca skórkę bulw ziemniaka. Występuje we wszystkich regionach jego uprawy. Obniża wartość handlową ziemniaków jadalnych, przeznaczonych do przetwórstwa na cele spożywcze oraz ich wartość nasienną. Bulwy porażone parchem zwykłym także gorzej się przechowują, gdyż przez uszkodzoną skórkę następuje szybsze odparowywanie wody i łatwiej wnikają inne patogeny.

Jednym ze źródeł infekcji mogą być chore sadzeniaki Większe jednak znaczenie ma populacja glebowa patogenu. Częstość występowania i nasilenie parcha związane są ściśle z typem gleby i jej wilgotnością. Najkorzystniejsze warunki do rozwoju sprawca parcha zwykłego znajduje na glebach lekkich, przewiewnych, zawierających dużo powietrza, o umiarkowanej wilgotności. Warunki wilgotnościowe w okresie krytycznym dla wystąpienia infekcji i rozwoju choroby są także jednym z ważniejszych czynników chorobotwórczych. Jeśli w tym okresie wystąpi niedobór opadów, a polowa pojemność wodna będzie niższa niż 75-80%, to może wystąpić duże porażenie bulw.

W czasie wegetacji szczególne znaczenie dla rozwoju patogenu mają odpowiednia temperatura i ilość opadów w fazie wiązania i formowania bulw, tj. od III dekady maja do III dekady czerwca. Silne porażenie bulw parchem notowane jest także na glebach świeżo wapnowanych, o odczynie zasadowym. Bakterie z rodzaju Streptomyces mogą rozwijać się na glebach o odczynie od lekko kwaśnego do alkalicznego (pH 5,5-8,0). Optimum to pH 6,6-7,2.

Do zakażenia bulw parchem zwykłym dochodzi jedynie w okresie wegetacji. Sprawca choroby wnika do bulw przez przetchlinki, szparki oddechowe, zranienia lub młodą, słabo jeszcze wykształconą skórkę. Najwrażliwsze na infekcję sprawcami parcha są bulwy od początku formowania do osiągnięcia przez nie około 1 cm średnicy. Choroba nie rozwija się w czasie przechowywania i nie powoduje zgnilizn bulw.

Objawy porażenia

Objawy parcha zwykłego mogą występować na różnych organach ziemniaka. Najczęściej spotykaną i powodującą największe straty formą choroby jest parch na skórce bulw. Pierwsze objawy chorobowe to małe brązowe plamki, które w późniejszym okresie tworzą nieregularne lub zaokrąglone strupy o szorstkiej powierzchni (to warstwa korka wytworzona przez roślinę w odpowiedzi na infekcję). Strupy te w zależności od warunków sprzyjających rozwojowi choroby mogą pokrywać część bulwy lub całą. W zależności od szczepu patogenu, reakcji porażonej odmiany oraz warunków środowiska wyróżnić można różne formy parcha zwykłego:

• parch płaski – chora tkanka obumiera tylko na powierzchni skórki, a warstwa korka oddziela tworzącą się ranę od zdrowego miąższu, (fot. 1A, 1B, 1C, 1D)
• parch wgłębny (głęboki) – chora tkanka sięga głębiej i tworzy bruzdy i spękania między skorkowaciałymi strupami. Jest to najgroźniejsza forma choroby, (fot. 2)
• parch wypukły – między strupami tworzy się nowa tkanka i powstają wypukłości, (fot. 3)
• parch siatkowy – jedna z odmian parcha zwykłego, wywoływana przez inne gatunki bakterii z rodzaju Streptomyces (S. reticuliscabies i S. europaeiscabies). Zmiany na bulwach są powierzchniowe (wgłębienia/kratery na powierzchni bulw). Na młodych bulwach uwidaczniają się brązowe plamy, które rozwijają się na wzór siatkowatego spękania skórki (fot. 4A, 4B).

Metody ochrony

Najprostsze zalecenia to sadzenie zdrowych bulw, bez objawów choroby, a na glebach lekkich stosowanie odmian ziemniaka o podwyższonej odporności na chorobę. Znane są różnice w odporności odmian na sprawcę parcha zwykłego, ale jak do tej pory nie ma odmian całkowicie odpornych. W warunkach klimatycznych sprzyjających rozwojowi patogenów objawy parcha mogą rozwijać się nawet na odmianach odporniejszych.

Pozostają do dyspozycji metody agrotechniczne. Jedna z najważniejszych to rotacja, czyli uprawa ziemniaka na tym samym polu nie częściej niż co 4-5 lat. Stosowanie przedplonów niesprzyjających rozwojowi parcha, np. lucerny, gorczycy, łubinu, wyki. W uprawach przedplonowych zalecane jest także wapnowanie gleb wapnem węglanowym. Najkorzystniejszym okresem do wapnowania jest okres pożniwny. Warunkiem dobrego działania jest, oprócz dawki i formy nawozu (na gleby lekkie wapno węglanowe, na pozostałe inne dostępne formy nawozu), dobre jego wymieszanie z glebą. Dawkę nawozów wapniowych należy ustalać w oparciu o aktualne pH gleby i skład mechaniczny.

Nawożenie nawozami fizjologicznie kwaśnymi, takimi jak siarczan amonu, superfosfat, sól potasowa, a także stosowanie mikroelementów takich jak miedź, bor, a szczególnie mangan może obniżać poziom porażenia parchem zwykłym. Obniżanie pH gleby nawozami kwaśnymi czy zawierającymi siarkę może mieć jednak negatywny wpływ na przyswajalność nawozów lub wielkość plonu. W przypadku obornika najkorzystniej jest stosować go jesienią. Gdy zachodzi konieczność wiosennego stosowania, to musi on być dobrze przerobiony, gdyż słomiasty sprzyja rozwojowi sprawcy.

Bardzo ważnym elementem ochrony jest nawadnianie pól w okresie wiązania i formowania bulw, tj. od III dekady maja do III dekady czerwca. Można stosować także chemiczne zaprawianie sadzeniaków lub aplikacje chemicznych produktów do gleby, ograniczające rozwój choroby.