Jadalne odmiany ziemniaka w walce z otyłością
mgr inż. Irena Stypa
IHAR – PIB, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie
e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Konsument może wpłynąć na poprawę jakości kulinarnej ziemniaków również poprzez znajomość odmian, nie wszystkich, ale przynajmniej tych z krajowego rejestru. Powinien mieć również prawo wyboru odmiany, a przez jego egzekwowanie decydować ostatecznie o tym, jakie odmiany powinny być uprawiane. W polskim rejestrze znajduje się 71 jadalnych odmian ziemniaka, 40 polskich i 31 zagranicznych (www.coboru.pl). Najwięcej jest odmian średnio wczesnych (110-124 dni wegetacji) – 26, następnie w kolejności wczesnych (96-109 dni) – 22, bardzo wczesnych (do 95 dni) – 13, średnio późnych (125-139 dni) – 9 i 1 późna (powyżej 140dni). W rejestrze krajowym są również odmiany przeznaczone do przetwórstwa (17) oraz odmiany skrobiowe (26), ale przedmiotem tego artykułu są odmiany jadalne.
Wartość odżywcza
To, że ziemniaki zjadane codziennie, nawet w niewielkich ilościach stanowią prawdziwe bogactwo minerałów i witamin wiemy od dawna. Zawierają potas, który zwiększa zdolność nerek do wydalania zarówno sodu, jak i wody, co w efekcie skutkuje obniżeniem ciśnienia krwi. Tę prawidłowość potwierdziło wiele badań naukowych, m.in. prowadzonych przez naukowców z uniwersytetu w Scranton w USA. Osobom z nadwagą lub otyłością i nadciśnieniem tętniczym dwa razy dziennie podawano 6-8 pieczonych czerwonych ziemniaków. Po miesiącu okazało się, że badani nie tylko nie przytyli, ale ciśnienie rozkurczowe spadło średnio o 4,3%, a skurczowe o 3,5%. Eksperci uważają, że takie samo działanie mają popularne u nas ziemniaki białe. Jest jeden warunek, muszą być podawane bez tłuszczu i nadmiaru soli, bez sosów i innych tuczących dodatków. Naukowcy z brytyjskiego Instytutu Badań Żywności w Norwich odkryli ostatnio, że ziemniaki zawierają też inne związki obniżające ciśnienie krwi - kukoaminy. Dzienne spożycie 200g ziemniaków (dwie średnie bulwy) pokrywa dzienne zapotrzebowanie organizmu na potas w 30%, na molibden w 80%, na chrom w 50%, następnie na jod, fluor, selen, magnez, żelazo, miedź, fosfor do 20%. Mimo iż zawartość witaminy C jest niewielka, jednak codzienne ich spożywanie może zaspokoić zapotrzebowanie organizmu aż w 2/3. W Polsce zawartość witaminy C w bulwie ziemniaka jest ważnym czynnikiem selekcyjnym w hodowli nowych odmian jadalnych. Jednak spadające spożycie ziemniaków jakby zaprzeczało tym tezom i potwierdzało odwrotną korelację wzrostu w społeczeństwie ludzi otyłych. Złą sławę ziemniaki zawdzięczają dodatkom, z jakimi je najczęściej podajemy – za dużym dawkom tłuszczu, za ciężkim sosom czy panierowanym kotletom. Tymczasem same niemal nie zawierają tłuszczu (około 0,1%), są niskokaloryczne (od 50-80 kcal w 100 gramach w zależności od zawartości skrobi). Jednym z cennych składników ziemniaków jest skrobia - węglowodan złożony, który w organizmie rozkłada się na glukozę, potrzebną do dobrego funkcjonowania wszystkich komórek. Dzięki glukozie mamy dużą dawkę energii i przez długi czas czujemy się nasyceni. W odmianach jadalnych ziemniaka zawartość jej jest znacznie niższa niż ziemniakach przeznaczonych do produkcji skrobi. Najnowsze badania opublikowane w piśmie "Molecular Nutrition & Food Research" (www.naukawpolsce.pap.pl), donoszą, że ziemniak stanowi doskonałą broń w walce z otyłością. Ekstrakt z ziemniaka zawierający wysoką koncentrację polifenoli, związków o działaniu przeciwutleniającym, pomaga ograniczyć przyrost wagi i zmniejsza ryzyko cukrzycy typu 2 - wykazały badania prowadzone na myszach przez naukowców z Uniwersytetu McGill w Kanadzie. Podczas swojego eksperymentu przez 10 tygodni karmili myszy pożywieniem bogatym w tłuszcze i węglowodany, które powodowało tycie. Gryzonie szybko przytyły 16 gramów. W przypadku myszy, które konsumowały to samo pożywienie, ale z dodatkiem ekstraktu z ziemniaków, wzrost wagi wynosił jedynie 7 gramów- stwierdził Stan Kubow główny autor badań. Naukowcy planują kontynuację badań, by sprawdzić skuteczność ekstraktu w walce z otyłością u ludzi oraz ustalić, jaka dawka powodowałaby rezultaty podobne do tych, które zaobserwowano u myszy (PAP). Również nasi naukowcy (Zarzecka i in. 2013), już wcześniej stwierdzili, że ziemniaki zawierają oprócz polifenoli również inne związki o korzystnym działaniu na zdrowie, jak flawonoidy i karotenoidy, największe znaczenie mają jednak polifenole, ale też jest ich najwięcej. Ziemniak w niewielkim stopniu kumuluje metale ciężkie czy pozostałości środków ochrony roślin w glebie, a nawet, dzięki zawartości antyoksydantów, może nas zabezpieczyć przed negatywnymi skutkami wchłaniania, nieomal wszechobecnych w pożywieniu, metali ciężkich (Leszczynski 2012). Również dla osób z problemami żołądkowymi, lekkostrawne ziemniaki pomagają zlikwidować zaparcia i przywrócić zasadotwórczy odczyn żołądka likwidując zgagę. Wartość odżywczą i jakość biologiczną substancji wchodzących w skład bulwy ziemniaka przedstawia rysunek 1
Rys. 1 Skład chemiczny ziemniaka (źródło: na podstawie Leszczyński W, 1995, USDA
Jakość kulinarna
Z najważniejszych cech określających wartość konsumpcyjną to niewątpliwie dobry smak i walory kulinarne. Na wrażenia podczas konsumpcji ziemniaka składa się smak właściwy bez obcego posmaku czy zapachu oraz cechy tekstury ziemniaków świeżych, spożywanych po ugotowaniu czyli typ kulinarno-użytkowy, w dużej mierze zależny od zawartości suchej masy. Występuje silna korelacja pomiędzy rozgotowywaniem się i mączystością a zawartością skrobi. Odmiany o niskiej zawartości obu składników, uniwersalne do zup, sałatek, zapiekanek w plastrach należą do typu kulinarnego A i AB (miąższ o zwięzłej konsystencji, delikatnej strukturze, nie rozgotowuje się). Większość odmian w krajowym rejestrze posiada typ wszechstronnie użytkowy – B (o dość zwięzłej konsystencji, lekko mączysty, lekko wilgotny o małej skłonności do rozgotowywania). Odmiany te przydatne do bezpośredniego spożycia w drugim daniu, gotowane w wodzie lub na parze, pieczone w skórce w całości lub na pół z innymi warzywami. Do typu kulinarnego C (mączysty, sypki) zaliczane są odmiany o podwyższonej zawartości skrobi oraz wyczuwalnej, nieco szorstkiej strukturze jej ziaren. Ponieważ w rejestrze są odmiany o pośrednim typie określonym jako B-BC i BC o niższej zawartość skrobi niż typ C, możemy je zastosować do sporządzania naturalnego puree, placków, klusek, pyz. Ograniczone zastosowanie do bezpośredniego spożycia mają odmiany o typie kulinarnym D (rozgotowującym się), i takie odmiany wśród jadalnych też nie występują. Szczegółową charakterystykę wszystkich typów przedstawiono w tabeli 1. Do cech jakości kulinarnej należy również ciemnienie miąższu surowego bulw a także gotowanego. Ciemnienie bulw surowych – enzymatyczne w większym stopniu zależy od warunków uprawy, zbioru i przechowywania. Wysokie temperatury i duże ilości opadów w okresie wegetacji powodują wzrost ciemnienia. Ciemnienie bulw gotowanych spowodowane jest reakcją chemiczną pomiędzy żelazem a dwufenylem, decydujące znaczenie ma tu stosunek kwasu chlorogenowego do kwasu cytrynowego, bowiem mogą one wiązać się z żelazem i ograniczać ciemnienie. Istnieje również korelacja między ciemnieniem po ugotowaniu a zawartością azotu i potasu. Bulwy uzyskane z uprawy w warunkach nadmiaru nawożenia azotem jak i niedoboru potasu wykazują wzrost ciemnienia miąższu zarówno surowego i po ugotowaniu. Cechę tę można ograniczyć przechowując ziemniaki w odpowiedniej temperaturze i wilgotności względnej powietrza (Nowacki 2014). Barwa miąższu jest cechą w małym stopniu zależną od środowiska, a pomiędzy jej intensywnością (od białej do ciemno żółtej ) istnieje dodatnia korelacja z zawartością karotenoidów i ksantofili – związków działaniu antyoksydacyjnym, wysoce pożądanych w diecie człowieka. Odmiany o białym miąższu zawierają ich od 50-100 do 100-350 µg⋅100 g-1 świeżej masy bulw w przypadku barwy żółtej.
Charakterystyka typów kulinarno-użytkowych ziemniaka
Typ kulinarny |
Rozgotowywanie |
Konsystencja |
Mączystość |
Wilgotność |
Struktura ziaren skrobi |
A - sałatkowy |
powierzchnia niezmieniona |
zwięzła |
nie mączyste |
wilgotne |
delikatna |
B – wszechstronnie użytkowy |
powierzchnia lekko spękana |
dość zwięzła
|
lekko mączyste |
lekko wilgotne |
dość delikatna |
C - mączysty |
powierzchnia średnio spękana |
dość miękka |
mączyste |
nieco suche |
nieco szorstkie |
D- bardzo mączysty |
powierzchnia rozgotowana |
miękka |
bardzo mączyste |
suche |
szorstka |
Jakość estetyczna – zewnętrzny wygląd bulw
Do cech zewnętrznych bulw należy ich wielkość, typ kształtu i regularność jego zarysu, głębokość oczek, barwa i wygląd skórki, skłonność do zazielenienia, odporność na uszkodzenia mechaniczne. Te cechy podobnie jak i wewnętrzne, warunkowane są wieloma genami i w różnym stopniu, uzależnione od przebiegu warunków glebowo-klimatycznych w okresie wegetacji: rodzaju gleby, poziomu nawożenia, ilości opadów i temperatury powietrza. Wielkość bulw jest cechą odmianową, ale ponieważ w większym stopniu bardzo duże bulwy, podatniejsze są na wady miąższu (puste środki) i na uszkodzenia mechaniczne, pożądane są bulwy średnio-duże, o średnicy 10 cm i ciężarze 150-200 gram. Typ kształtu bulw zależy od stosunku długości do największej szerokości bulwy, określanego jako współczynnik wydłużenia. Odpowiednio do wielkości tego współczynnika wyróżniamy następujące typy kształtu bulw: skrócony (sk), okrągły (o), okrągło-owalny (oow), owalny (ow), owalno-podłużny (owp), podłużny (p), nerkowaty (n). Bulwy o kształcie okrągłym i okrągło-owalnym mniej się uszkadzają podczas zbioru i przerobu. Regularny typ kształtu bulw jest cechą pożądaną, wpływa na mniejsze straty podczas obierania i ważną przy konfekcjonowaniu ziemniaków. Regularność zarysu kształtu bulw mierzy się kształtnością obwodu przekrojów wykonanych w różnych płaszczyznach wzdłuż bulwy oraz od głębokości wcięcia stolonowego i wierzchołkowego. W przypadku idealnej regularności zarysu kształtu obwód przekroju bulwy ma kształt koła lub elipsy o różnym stopniu spłaszczenia. Głębokość oczek jest cechą odmianową w mniejszym stopniu zależną od środowiska uprawy, pożądane są odmiany jadalne o płytkich oczkach. Ocenę wyglądu skórki zalicza się do cech handlowych, mających wpływ na subiektywną ocenę odmiany. Kupujący chętniej wybiera odmiany o gładkiej, cienkiej, a nawet lśniącej skórce, należy jednak pamiętać, że te odmiany bardziej wrażliwe są na zazielenienia podczas ekspozycji na światło w marketach. Barwa skórki jest stałą cechą genetyczną. Większość odmian w polskim rejestrze ma żółtą barwę skórki, czerwoną skórką charakteryzują się odmiany: Bellarosa, Cecile, Oberon, Rosalind, Roko a różową Irga.
ODMIANY ZIEMNIAKÓW
Charakterystyka tabelaryczna odmian jadalnych (Krajowy Rejestr 2015)
Nazwa odmiany
|
Rok rejestracji |
Dostawca (producent) materiałów elitarnych
|
Plon handlowy według dośw. IHAR i COBORU 2007-2014 dt/ha |
Średnia zawartość skrobi |
Kształt bulw
|
Regularność kształtu
|
Wielkość bulw |
Głębokość oczek
|
Barwa miąższu
|
Smak
|
Ciemnienie miąższu surowego
|
Ciemnienie miąższu gotowanego |
Typ kulinarny
|
|
Bardzo wczesne |
||||||||||||||
Arielle |
2006 |
Agrico Holandia |
454 (219) |
12,3 |
ow |
7,5 |
8 |
7 |
jż |
7,5 |
8 |
8,5 |
B |
|
Berber |
2006 |
HZPC Holandia |
398 (198) |
12,5 |
oow |
7,5 |
7 |
7,5 |
jż |
7,5 |
8 |
8,5 |
B |
|
Denar |
1999 |
HZ Zamarte |
519 (210) |
11,6 |
oow |
7 |
9 |
7 |
jż |
7 |
8,5 |
8,5 |
AB |
|
Impresja |
2015 |
HZ Zamarte |
||||||||||||
Impala |
2003 |
Agrico Holandia |
488 (192) |
11,4 |
ow |
8 |
9 |
7,5 |
jż |
7 |
8,5 |
8,5 |
AB |
|
Ingrid |
2009 |
HZPC Holandia |
390 (187) |
12,0 |
oow |
7,5 |
7 |
7,5 |
jż |
7 |
8 |
8,5 |
B |
|
Irys |
1975 |
HR Szyldak |
390 (188) |
12,9 |
owp |
7 |
6 |
6,5 |
b |
7 |
7,5 |
8 |
B |
|
Justa |
2006 |
HZ Zamarte |
398 (176) |
13,1 |
oow |
7 |
8 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8 |
B-BC |
|
Krasa |
2003 |
Sativa Kerkov/ Europlant |
388 (185) |
12,5 |
oow |
7 |
9 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
B |
|
Lord |
1999 |
HZ Zamarte |
491 (205) |
11,4 |
oow |
6,5 |
8 |
7 |
jż |
7 |
8 |
8,5 |
AB |
|
Miłek |
2006 |
HZ Zamarte |
466 (216) |
13,0 |
oow |
7 |
8 |
6,5 |
jż |
6,5 |
7,5 |
8 |
BC |
|
Riviera |
2915 |
Agrico Holandia |
||||||||||||
Viviana |
2010 |
Europlant Niemcy |
442 (200) |
11,2 |
oow |
7,5 |
8 |
7 |
jż |
7 |
8,5 |
8,5 |
AB |
|
Wczesne |
||||||||||||||
Altesse |
2009 |
GROCEP Francja |
422 |
12,4 |
ow |
7,5 |
8 |
7,5 |
ż |
7 |
7 |
8,5 |
AB |
|
Annabelle |
2007 |
HZPC Holandia |
357 |
11,5 |
p |
7 |
3 |
7,5 |
ż |
7,5 |
8 |
9 |
AB |
|
Aruba |
2007 |
HZ Zamarte |
472 |
14,6 |
ow |
7,5 |
6 |
7,5 |
kr |
6,5 |
7 |
8 |
B |
|
Bellarosa |
2006 |
Europlant Niemcy |
495 |
12,4 |
oow |
7,5 |
9 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8 |
B |
|
Bila |
1994 |
HZ Zamarte |
463 |
13,0 |
oow |
7 |
9 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
B |
|
Bohun |
2014 |
HZ Zamarte |
470 |
12,5 |
o |
7 |
7 |
7 |
jż |
7 |
B |
|||
Carrera |
2006 |
HZPC Holandia |
485 |
11,0 |
oow |
7,5 |
9 |
7,5 |
jż |
7 |
7,5 |
8,5 |
AB-B |
|
Cyprian |
2007 |
HR Szyldak |
500 |
12,8 |
oow |
6,5 |
8 |
7 |
jż |
7 |
7 |
8 |
B |
|
Etola |
2009 |
HZ Zamarte |
459 |
15,9 |
o |
7 |
9 |
6,5 |
ż |
7 |
7,5 |
8 |
B-BC |
|
Ewelina |
2006 |
Europlant Niemcy |
466 |
13,1 |
oow |
7 |
8 |
7,5 |
ż |
7 |
8,5 |
8,5 |
BC |
|
Gracja |
2002 |
HZ Zamarte |
372 |
15,6 |
ow |
7,5 |
7 |
7,5 |
jż |
6,5 |
7,5 |
8 |
BC |
|
Gwiazda |
2011 |
HZ Zamarte |
503 |
11,3 |
oow |
7 |
9 |
7 |
jż-ż |
7 |
8 |
8,5 |
B |
|
Hubal |
2011 |
HZ Zamarte |
484 |
13,5 |
ow |
7 |
8 |
7 |
jż |
6,5 |
AB-B |
|||
Ignacy |
2012 |
PMHZ Strzekęcin |
509 |
12,0 |
oow |
7 |
8 |
7 |
jż |
6,5 |
7,5 |
8 |
B |
|
Latona |
1997 |
HZPC Holandia |
446 |
12,8 |
ow |
7,5 |
8 |
7,5 |
ż |
6,5 |
7,5 |
8 |
B |
|
Magnolia |
2015 |
PMHZ Strzekęcin |
||||||||||||
Michalina |
2010 |
HZ Zamarte |
501 |
11,5 |
oow |
7 |
9 |
6,5 |
jż |
7 |
8 |
8,5 |
AB-B |
|
Oman |
2005 |
HZ Zamarte |
442 |
14,4 |
ow |
7 |
7 |
7,5 |
jż |
7,5 |
8 |
8,5 |
B |
|
Owacja |
2006 |
PMHZ Strzekęcin |
498 |
13,6 |
oow |
7 |
9 |
7 |
jż |
7 |
8 |
8,5 |
B-BC |
|
Rosalind |
2001 |
Europlant Niemcy |
438 |
13,5 |
oow |
7,5 |
8 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8 |
B |
|
Veronie |
2005 |
Van Rijn Holandia |
405 |
13,8 |
ow |
7,5 |
8 |
7,5 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
BC |
|
Vineta |
1999 |
Europlant Niemcy |
492 |
12,8 |
oow |
7 |
8 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
AB |
|
Średnio wczesne |
||||||||||||||
Almera |
2008 |
Agrico Holandia |
466 |
11,0 |
pow |
7,5 |
8 |
7,5 |
jż |
7 |
7,5 |
8 |
AB |
|
Ametyst |
2009 |
PMHZ Strzekęcin |
569 |
14,2 |
oow |
6,5 |
8 |
7 |
kr |
6 |
6,5 |
7 |
BC |
|
Bogatka |
2013 |
HZ Zamarte |
488 |
12,4 |
ow |
6,5 |
8 |
8 |
jż |
7 |
8 |
8,5 |
AB-B |
|
Cekin |
2004 |
HR Szyldak |
490 |
15,3 |
oow |
7 |
8 |
7 |
jż |
7 |
7,5 |
8 |
BC-C |
|
Dali |
2006 |
HZPC Holandia |
443 |
11,8 |
ow |
7,5 |
7 |
8 |
jż |
7 |
7 |
8 |
AB-B |
|
Ditta |
2000 |
Agrico Holandia |
431 |
13,9 |
ow |
8 |
7 |
8 |
ż |
7 |
8 |
8 |
B |
|
Finezja |
2007 |
HZ Zamarte |
508 |
14,5 |
oow |
7 |
8 |
7 |
jż |
6,5 |
7,5 |
8 |
BC |
|
Folva |
2003 |
Danespo A/S Dania |
500 |
14,8 |
oow |
7,5 |
9 |
7,5 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
B |
|
Gawin |
2010 |
HR Szyldak |
490 |
15,9 |
oow |
7 |
7 |
6,5 |
jż |
6,5 |
8 |
8 |
B-BC |
|
Irga |
1987 |
HR Szyldak |
452 |
13,8 |
oow |
7 |
6 |
7 |
kr |
6,5 |
7,5 |
8 |
B |
|
Jurek |
2012 |
HZ Zamarte |
533 |
12,4 |
oow |
6,5 |
9 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8 |
B |
|
Jutrzenka |
2009 |
PMHZ Strzekęcin |
509 |
13,6 |
oow |
7 |
9 |
7 |
jż |
7 |
7 |
7,5 |
BC |
|
Laskara |
2013 |
PMHZ Strzekęcin |
516 |
15,5 |
oow |
6,5 |
9 |
6 |
jż |
6,5 |
7,5 |
8 |
B-BC |
|
Legenda |
2010 |
PMHZ Strzekęcin |
487 |
16,6 |
oow |
7 |
8 |
7,5 |
jbż |
6,5 |
7,5 |
8 |
BC-C |
|
Malaga |
2013 |
HZ Zamarte |
524 |
12,2 |
ow |
7 |
8 |
8 |
jż |
7 |
8 |
8 |
B |
|
Mazur |
2015 |
PMHZ Strzekęcin |
538 |
16,0 |
ow |
7 |
8 |
6,5 |
jż |
7 |
BC |
|||
Oberon |
2012 |
HZ Zamarte |
517 |
12,1 |
ow |
7 |
8 |
6,5 |
jż |
7 |
8 |
8 |
AB |
|
Orchestra |
2009 |
C.Meijer Holandia |
512 |
11,2 |
oow |
7 |
9 |
7,5 |
jż |
6,5 |
8,5 |
8,5 |
AB |
|
Otolia |
2014 |
Europlant Niemcy |
522 |
14,6 |
ow |
7,5 |
8 |
8 |
ż |
7 |
AB |
|||
Roxana |
2005 |
Europlant Niemcy |
454 |
12,5 |
ow |
7,5 |
9 |
7,5 |
ż |
6,5 |
7 |
7,5 |
B |
|
Sagitta |
2009 |
HZPC Holandia |
500 |
13,7 |
ow |
7 |
9 |
7,5 |
jż |
6,5 |
7 |
8,5 |
B |
|
Sante |
1997 |
Agrico Holandia |
468 |
14,5 |
oow |
7 |
8 |
7,5 |
jż |
7 |
7,5 |
8 |
B |
|
Satina |
2000 |
Saka-Ragis Niemcy |
485 |
13,3 |
oow |
7,5 |
9 |
7,5 |
ż |
7,5 |
8,5 |
8,5 |
B |
|
Stasia |
2010 |
HZ Zamarte |
521 |
13,6 |
oow |
7 |
9 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
B |
|
Tajfun |
2004 |
PMHZ Strzekęcin |
519 |
16,0 |
ow |
7 |
9 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
B-BC |
|
Tetyda |
2008 |
HZ Zamarte |
556 |
12,5 |
oow |
7 |
9 |
7,5 |
jż |
7,5 |
8 |
8,5 |
B |
|
Średnio późne |
||||||||||||||
Bryza |
1976 |
PMHZ Strzekęcin |
440 |
15,0 |
o |
6,5 |
8 |
6 |
ż |
7,5 |
8 |
8,5 |
BC |
|
Cecile |
2007 |
HZPC Holandia |
434 |
12,0 |
pow |
7 |
3 |
7 |
ż |
7 |
8,5 |
8,5 |
AB |
|
Eurostar |
2013 |
KWS Potato B.V. |
488 |
14,6 |
oow |
7 |
9 |
7 |
jż |
7 |
8,5 |
8,5 |
B-BC |
|
Gustaw |
2010 |
HR Szyldak |
486 |
15,4 |
oow |
7 |
9 |
6,5 |
kr |
6 |
8 |
BC |
||
Jelly |
2005 |
Europlant Niemcy |
502 |
13,9 |
ow |
8 |
9 |
7,5 |
ż |
7,5 |
8 |
8,5 |
B |
|
Mondeo |
2013 |
0 KWS Potato B.V. |
560 |
14,8 |
oow |
7 |
9 |
7 |
kr |
6,5 |
8,5 |
8,5 |
B-BC |
|
Roko |
2005 |
Agrico Holandia |
453 |
14,5 |
ow |
7,5 |
8 |
7,5 |
kr |
6,5 |
7 |
7,5 |
B |
|
Syrena |
2002 |
PMHZ Strzekęcin |
502 |
14,0 |
ow |
7 |
9 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
B |
|
Zenia |
2010 |
HZ Zamarte |
486 |
12,5 |
oow |
7 |
8 |
7,5 |
ż |
6,5 |
8 |
8,5 |
AB-B |
|
Późne |
||||||||||||||
Zagłoba |
2007 |
HZ Zamarte |
499 |
12,4 |
oow |
7 |
9 |
6,5 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
B |
( )- w nawiasach podano plon z bardzo wczesnego zbioru – 40 dni od wschodów
Tabela 1. Charakterystyka odmian jadalnych (ciąg dalszy)
Nazwa odmiany |
Odporność na wirusy |
Odporność na: |
Gładkość skórki |
||||||
Y |
L |
M |
zarazę ziemniaka |
czarną nóżkę |
parch zwykły |
uszkodzenia mechaniczne |
|||
liści |
bulw |
||||||||
Bardzo wczesne |
|||||||||
Arielle N |
3,5 |
5,5 |
2 |
4 |
6 |
7 |
gładka |
||
Berber N |
3,5 |
5,5 |
3 |
4,5 |
5 |
4 |
gładka |
||
Denar N |
7 |
7 |
4,5 |
3 |
4 |
5 |
5 |
7 |
gładka |
Impresja N |
|||||||||
Impala N |
4 |
6 |
2 |
2 |
4 |
6 |
6,5 |
6 |
gładka |
Ingrid N |
3-4 |
5-6 |
2 |
4,5 |
5 |
5 |
gładka |
||
Irys |
5,5 |
4 |
3,5 |
3 |
3 |
2 |
6 |
6 |
gładka |
Justa N |
5,5 |
5,5 |
3 |
4 |
6 |
5,5 |
5 |
gładka |
|
Krasa N |
4 |
6 |
5 |
3,5 |
4 |
4 |
6 |
6x |
gładka |
Lord N |
7 |
7 |
4 |
3 |
4 |
6 |
6 |
7 |
gładka |
Miłek N |
7 |
5-6 |
2 |
4 |
6 |
6 |
6 |
gładka |
|
Riviera N |
|||||||||
Viviana N |
5-6 |
5-6 |
2 |
4,5 |
5 |
4x |
gładka |
||
Wczesne |
|||||||||
Altesse N |
3-4 |
3-4 |
3 |
4 |
5 |
6x |
gładka |
||
Annabelle N |
3-4 |
5-6 |
2 |
4 |
5,5 |
5x |
gładka |
||
Aruba N |
8 |
5-6 |
4 |
4,5 |
5,5 |
6 |
6 |
gładka |
|
Bellarosa N |
5,5 |
7 |
2 |
4 |
2 |
6 |
7 |
chropowata |
|
Bila |
7 |
6 |
4 |
3 |
4 |
5,5 |
7 |
7 |
śr. gładka |
Bohun N |
3-4 |
5-6 |
3 |
3 |
6 |
6 |
gładka |
||
Carrera N |
3-4 |
3-4 |
3 |
4,5 |
6 |
6x |
gładka |
||
Cyprian N |
5-6 |
5-6 |
5 |
6 |
7 |
gładka |
|||
Etola N |
5-6 |
5-6 |
4 |
4 |
6 |
5,5 |
7 |
gładka |
|
Ewelina N |
3,5 |
7 |
3 |
4 |
7 |
8x |
gładka |
||
Gracja N |
7 |
6,5 |
3 |
3 |
5 |
6 |
6 |
4 |
śr. gładka |
Gwiazda N |
7 |
7 |
3 |
4 |
6 |
6 |
śr. gładka |
||
Hubal N |
7 |
5-6 |
3,5 |
4 |
6 |
7x |
gładka |
||
Ignacy N |
7 |
7 |
3 |
5x |
gładka |
||||
Latona N |
5 |
6 |
4 |
3 |
4,5 |
6 |
5 |
5 |
gładka |
Magnolia N |
|||||||||
Michalina N |
7 |
3-4 |
3 |
4 |
6 |
7 |
śr. gładka |
||
Oman N |
5-6 |
5-6 |
3 |
4 |
6,5 |
5,5 |
7 |
gładka |
|
Owacja N |
9 |
7 |
4 |
6,5 |
8 |
śr. chropowata |
|||
Rosalind N |
5,5 |
6 |
3,5 |
2 |
4,5 |
5,5 |
5 |
7 |
gładka |
Veronie N |
3,5 |
5,5 |
3 |
4 |
6 |
8x |
gładka |
||
Vineta N |
7 |
8 |
4 |
2 |
4 |
6 |
6 |
7 |
śr. chropowata |
Średnio wczesne |
|||||||||
Almera N |
3-4 |
3-4 |
3 |
4 |
6 |
5x |
gładka |
||
Ametyst N |
8 |
5-6 |
6 |
5,5 |
3 |
śr. gładka |
|||
Bogatka N |
8 |
5-6 |
3,5 |
4 |
7 |
5x |
gładka |
||
Cekin N |
5 |
5,5 |
3 |
4 |
7 |
6,5 |
6 |
śr. chropowata |
|
Dali N |
5,5 |
5,5 |
3 |
3 |
6,5 |
5x |
gładka |
||
Ditta N |
5,5 |
7 |
4 |
3 |
5 |
6 |
6,5 |
4 |
gładka |
Finezja NN |
8 |
7 |
4,5 |
5 |
6 |
6,5 |
6x |
śr.gładka |
|
Folva N |
4,5 |
5,5 |
3 |
3,5 |
5 |
7 |
6,5 |
5x |
gładka |
Gawin N |
7 |
7 |
3 |
6 |
|||||
Irga N |
7 |
8 |
5 |
2 |
4 |
5,5 |
6 |
5 |
gładka |
Jurek N |
8 |
5-6 |
4,5 |
5 |
6 |
7x |
śr. gładka |
||
Jutrzenka N |
8 |
5-6 |
2 |
6 |
5x |
śr.gładka |
|||
Laskara N |
5-6 |
5-6 |
4,5 |
6x |
śr. gładka |
||||
Legenda N |
8 |
5-6 |
5 |
5x |
śr. gładka |
||||
Malaga N |
8 |
7 |
3,5 |
4 |
7 |
6x |
śr. gładka |
||
Mazur N |
7 |
7 |
4,5 |
7x |
śr. gładka |
||||
Oberon N |
8 |
5-6 |
3,5 |
5 |
6 |
6,5 |
7x |
gładka |
|
Orchestra N |
8 |
3-4 |
2 |
3 |
5 |
7 |
gładka |
||
Otolia N |
7 |
7 |
4,5 |
||||||
Roxana N |
7 |
5-6 |
4 |
6,5 |
5x |
gładka |
|||
Sagitta N |
8 |
3-4 |
4 |
5 |
4 |
5,5 |
7 |
gładka |
|
Sante N |
9 |
6 |
3 |
4 |
4 |
6 |
5 |
6 |
gładka |
Satina N |
5 |
7 |
4 |
3 |
5 |
6 |
6,5 |
5 |
śr. gładka |
Stasia N |
8 |
7 |
4 |
4 |
6 |
6x |
gładka |
||
Tajfun N |
7 |
7 |
2,5 |
5 |
7 |
6 |
5 |
śr. gładka |
|
Tetyda N |
8 |
5-6 |
5 |
5 |
5 |
6,5 |
7 |
śr.chropowata |
|
Średnio późne c.d. |
|||||||||
Bryza N |
5 |
7 |
5 |
4 |
4 |
3 |
4 |
6 |
śr. chropowata |
Cecile N |
3-4 |
3-4 |
5 |
6,5 |
gładka |
||||
Eurostar N |
3-4 |
5-6 |
4 |
5,5 |
6 |
||||
Gustaw N |
8 |
7 |
5 |
4x |
śr. gładka |
||||
Jelly N |
5 |
5 |
5 |
4 |
6,5 |
6x |
gładka |
||
Mondeo N |
3-4 |
3-4 |
4 |
5 |
5 |
gładka |
|||
Roko N |
9 |
5-6 |
4 |
4,5 |
5,5 |
5x |
śr. gładka |
||
Syrena N |
8 |
5 |
3 |
5 |
3 |
5,5 |
5 |
2 |
gładka |
Zenia N |
8 |
3-4 |
4 |
4 |
6 |
6x |
gładka |
||
Późne |
|||||||||
Zagłoba N |
5-6 |
5-6 |
5 |
6 |
6 |
7x |
śr. gładka |
Tabela 1. Charakterystyka odmian jadalnych (ciąg dalszy)
Nazwa odmiany |
Przechowywalność |
Stopień trudn. w nasien- nictwie |
Wymagania glebowe |
Wymagania wodne |
Wymagania nawozowe kg N/ha ** |
Przydatność użytkowa |
|
Bardzo wczesne |
|||||||
Arielle N |
btr |
50 |
120-130 |
J |
|||
Berber N |
btr |
50 |
130-150 |
J |
|||
Denar N |
7,5 |
śrtr |
śr-d |
śr-d |
60 |
110 |
J,K |
Impresja N |
|||||||
Impala N |
tr |
śr |
60 |
100 |
J |
||
Ingrid N |
9 |
btr |
60 |
J |
|||
Irys |
6 |
tr |
śr |
śr |
80 |
120-140 |
J,K |
Justa N |
6 |
tr |
70 |
120 |
J,Cz |
||
Krasa N |
3 |
tr |
śr-d |
60 |
120-130 |
J |
|
Lord N |
8 |
śrtr |
śr |
śr |
80 |
140-150 |
J,K |
Miłek N |
9 |
śrtr |
śr-d |
80 |
105 |
J |
|
Riviera N |
|||||||
Viviana N |
8 |
tr |
110x |
J |
|||
Wczesne |
|||||||
Altesse N |
8 |
btr |
120 |
J |
|||
Annabelle N |
8x |
btr |
J |
||||
Aruba N |
8 |
ł |
śr |
120x |
J |
||
Bellarosa N |
9 |
tr |
120 |
J |
|||
Bila |
8 |
śrtr |
śr |
śr-d |
100 |
J,K |
|
Bohun N |
7 |
btr |
|||||
Carrera N |
9 |
btr |
J |
||||
Cyprian N |
8 |
tr |
śr |
140x |
J |
||
Etola N |
6,5 |
tr |
140x |
J,Cz |
|||
Ewelina N |
9 |
tr |
100 |
J |
|||
Gracja N |
9 |
śrtr |
śr |
śr |
120 |
J,Cz,S |
|
Gwiazda N |
7 |
śrtr |
śr |
120x |
J |
||
Hubal N |
6 |
śrtr |
120x |
J,F |
|||
Ignacy N |
6 |
śrtr |
110x |
J |
|||
Latona N |
tr |
śr-d |
śr |
100 |
J,K |
||
Magnolia N |
|||||||
Michalina N |
7 |
śrtr |
śr |
130x |
J |
||
Oman N |
6,5 |
tr |
120 |
J |
|||
Owacja N |
9 |
ł |
śr-d |
J |
|||
Rosalind N |
8 |
tr |
śr |
d |
100 |
J,K |
|
Veronie N |
btr |
J |
|||||
Vineta N |
9 |
śrtr |
śr |
śr |
120-130 |
J,K |
|
Średnio wczesne |
|||||||
Almera N |
8 |
btr |
120 |
J |
|||
Ametyst N |
3 |
ł |
120 |
J |
|||
Bogatka N |
7 |
ł |
J |
||||
Cekin N |
tr |
śr |
śr-d |
130-140 |
J |
||
Dali N |
5 |
tr |
J |
||||
Ditta N |
9 |
tr |
śr |
110 |
J,K |
||
Finezja N |
6 |
ł |
120 |
J, F |
|||
Folva N |
tr |
120 |
J |
||||
Gawin N |
8 |
dł |
130 |
J, F |
|||
Irga N |
2 |
dł |
śr-d |
śr-d |
120-140 |
J,S |
|
Jurek N |
8 |
dł |
śr |
130x |
J |
||
Jutrzenka N |
7 |
ł |
toler. |
120 |
J |
||
Laskara N |
tr |
J |
|||||
Legenda N |
3 |
ł |
śr |
120 |
J,Cz |
||
Malaga N |
7 |
ł |
śr |
J |
|||
Mazur N |
|||||||
Oberon N |
9 |
ł |
śrx |
120x |
J |
||
Orchestra N |
dł |
J |
|||||
Roxana N |
2 |
dł |
100 |
J |
|||
Sagitta N |
7 |
śrtr |
140 |
J |
|||
Sante N |
ł |
śr-d |
śr-d |
140 |
J,K |
||
Satina N |
8 |
tr |
śr-d |
śr-d |
110 |
J,K |
|
Stasia N |
6 |
ł |
toler. |
100 |
J |
||
Tajfun N |
8 |
dł |
śr-m |
toler. |
120 |
J |
|
Tetyda N |
6,5 |
dł |
toler. |
100 |
J |
||
Średnio późne |
|||||||
Bryza N |
2 |
tr |
śr |
śr |
120 |
J,S |
|
Cecile N |
btr |
J |
|||||
Eurostar N |
btr |
J, F |
|||||
Gustaw N |
6 |
ł |
120-140 |
J |
|||
Jelly N |
2 |
tr |
110 |
J |
|||
Mondeo N |
btr |
J |
|||||
Roko N |
ł |
100 |
J |
||||
Syrena N |
5 |
dł |
śr |
toler. |
120 |
J |
|
Zenia N |
6 |
dł |
100 |
J |
|||
Późne |
|||||||
Zagłoba N |
8 |
śrtr |
120 |
J |
|||
Źródło: Wyniki doświadczeń COBORU oraz IHAR-PIB
Objaśnienia do tabeli 2 :
Ocena wartości i cech odmian: skala 9-1, gdzie 9 oznacza wartość najlepszą, 5,5 – wartość średnią, 1- najgorszą
N – odmiana odporna na mątwika ziemniaczanego Ro1,
Pa odmiana odporna na agresywny szczep mątwika ,
B – odporna na agresywne biotypy raka ziemniaka
Rok rejestracji – w stosunku do odmian zagranicznych podano rok rejestracji w Polsce<
Plon handlowy (bulwy o średnicy powyżej 40 mm, na bardzo wczesny zbiór powyżej 30 mm) – wyszacowano na podstawie wyników doświadczeń IHAR i COBORU za lata 2007-2014
– na podstawie wyników doświadczeń COBORU za lata 2007-2014
Kształt bulw: >o – okrągły, oow – okrągłoowalny, ow – owalny, owp – owalnopodłużny, p. – podłużny
Regularność zarysu kształtu: 9 – idealna (prawie całkowita jednorodność kształtu; 8 – bardzo dobra (wyraźna przewaga jednego typu kształtu, wcięcie stolonowe lub wierzchołkowe o głębokości do 1 mm; 7 - dobra (wyraźna przewaga jednego lub dwóch sąsiednich typów kształtu. Dopuszczalne jedno wcięcie o głębokości do 2 mm, a drugie do 1,5 mm); 6 – dość dobra (mogą być różne typy kształtu, jedno wcięcie do głębokości 2.5, drugie do 1.5 mm
Wielkość bulw: określono w skali 9-1, gdzie 9 oznacza bardzo duże bulwy; 7 – średnio duże o średnicy 10 cm i ciężarze 150-200 gram
Głębokość oczek: 9 - bardzo płytkie, niewyczuwalne pod palcem; 8 - bardzo płytkie, do 1 mm: 7 – płytkie (1.1 – 1.5 mm); 6 - średnio płytkie, wymagające niewielkich poprawek po mechanicznym obieraniu (1.6 – 2.5 mm), do 3.0 mm dla bulw dużych
Barwa miąższu:ż – żółty, jż – jasno żółty, b – biały, kr – kremowy
Barwa skórki: odmiana Bellarosa, Cecile, Oberon, Rosalind, Roko – czerwona; Irga– różowa, pozostałe odmiany – skórka żółta
Smak : określono w skali 9-1, gdzie 7,5 - 8 – ziemniak o bardzo dobrym smaku; 7 – o dobrym smaku; 6,5 – o dość dobrym smaku
Ciemnienie miąższu surowego: po 4 godzinach,
Ciemnienie miąższu gotowanego: średnia ocen po 10 min. i 24 godz.
Do oceny wykorzystywane są barwne tablice duńskie (ocenę 9o przyjmuje się dla miąższu nie ciemniejącego).
Typ konsumpcji: AB – zwięzły (sałatkowy), B - lekko zwięzły, BC – lekko mączysty, C – mączysty
Wymagania glebowe i wodne: (m.-śr) – małe do średnich, (śr-d) – średnie do dużych, tol.- tolerancyjne
Przydatność użytkowa: J – jadalne, F- przydatne do produkcji frytek, Cz – czipsów, S – suszów spożywczych, K – konserw, sałatek i produktów mrożonych
Odporność na choroby i szkodniki: 9 - skrajnie odporny, 8 – bardzo odporny,7 – odporny, 6 – dość odporny, 5 – średnio odporny, 4 – dość podatny, 3 – podatny, 2 bardzo podatny
Stopień trudności w nasiennictwie : ł - łatwa, dł - dość łatwa, śrtr - średnio trudna, tr -trudna
x – oznacza ocenę wstępną (badania w toku)
**- nawożenie maksymalizujące plon przy pełnej dawce obornika lub przyoranych poplonach dla gleb o uregulowanej kwasowości; w przypadku nawadniania dawki zwiększyć o 30-50 kg N/ha; przy uprawie odmian wczesnych na wczesny zbiór stosować dawki 50-80 kg N/ha; na glebach lekkich stosować dolne granice dawek
Literatura
1. Leszczyński W. 2012Żywieniowa wartość ziemniaka i przetworów ziemniaczanych (Przegląd literatury). – Biul. IHAR-PIB 266: 5-20; 2.Nowacki W. (red) 2014:Charakterystyka Krajowego Rejestru Odmian Ziemniaka. Wyd. IHAR-PIB, Jadwisin; 3.Str Inter. www.coboru.pl4. Stypa I., Chotkowski J. 2012. Kryteria doboru odmian ziemniaka do produkcji i użytkowania. W: Produkcja i rynek ziemniaka, Wieś Jutra 2012r. 89-100; 5. Zarzecka K.,Gugała M., Zarzecka M. 2013. Ziemniak jako dobre źródło składników odżywczych. – Post. Fitoterapii 3: 191-194; 6.Serwis Nauka w Polsce www.naukawpolsce.pap.pl